بررسی اثرات نامطلوب زیست محیطی سولفید هیدروژن موجود در میدان گازی تنگ بیجار و ارائه راهکارهای مناسب جهت کاهش آن

در حال حاضر گاز طبیعی یکی از عمده ترین منابع تامین انرژی و مواد اولیه صنایع پتروشیمی در جهان است. یکی از میادین گازی ایران ، میدان گازی تنگ بیجار بوده که از نظر ساختار زمین شناسی تاقدیسی در اعماق زمین بوده که در حدود 55 کیلومتری جنوب شرقی نفت شهر در استان کرمانشاهان و در محدوده استان ایلام و 50 کیلومتری شهرستان ایلام واقع گردیده و در آن هیچ ستون نفتی مشاهده نشده است.ضخامت ستون گاز در این مخزن حدود 450 متر و مقدار تولید از هر چاه ، حدود 15 میلیون فوت مکعب به همراه حدود 4 درصد سولفید هیدروژن است. یکی از مهمترین مسائل در مورد مخازن گازی ، میزان حضور گازهای غیرهیدروکربوری است چراکه تجمع گازهای غیر هیدروکربوری در یک مخزن ، علاوه بر آنکه موجب کاهش انرژی گرمایی و بهره دهی اقتصادی تولید از آن می شود ، از نظرات زیست محیطی نیز اثرات مخرب و جبران ناپذیری در بر خواهد داشت. به طور کلی می توان گفت که بهره برداری از مخازنی که تجمع گازهای غیرهیدروکربوری در آن ها بیش از حد استاندارد باشد ، نیازمند تغییراتی در ساختارهای زیربنایی ، جهت جلوگیری از خوردگی ابزار آلات و نصب تجهیزاتی به منظور حذف و کنترل آنهاست زیرا همانگونه که گفته شد ، گاز سولفید هیدروژن باعث ایجاد آلودگی های زیست محیطی و نیز خوردگی در تجهیزات سطح الارضی و زیرزمینی خواهد شد. این در حالی است که در صورت آگاه بودن از میزان حضور این گازها در یک مخزن ، پیش از حفر یک چاه و یا با بهره برداری از آن مخزن می توان با استفاده از تجهیزات مناسب ، از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری نمود. در همین راستا متخصصین امر اقدامات زیادی را در جهت تشخیص مقدار واقعی گاز سولفید هیدروژن در مخازن گاری انجام می دهند.به منظور اندازه گیری مقدار سولفید هیدروژن در چاه ها دو روش جذب شیمیایی و کروماتوگرافی گازی وجود دارد. از طرفی با توجه به اینکه دمای چاه های گازی مخزن تنگ بیجار بیش از 150 درجه سانتی گراد می باشد ، منشاء وجود سولفید هیدروژن در این مخزن می تواند به دو دلیل عمده یعنی کراکینگ ترکیبات آلی سولفوردار و یا مکانیزم احیاء ترموشیمیایی سولفات باشد.در این مقاله ابتدا به بررسی منشاء تولید سولفید هیدروژن از نظر شرایط دمایی ، جنس و عمق سنگ مخزن ، شرایط زمین شناسی و همچنین روند تولید آن پرداخته شده و ارتباط این عوامل با افزایش میزان سولفید هیدروژن موجود در گاز مورد بحث قرار گرفته است. سپس با نمونه گیری از گاز یک چاه در این میدان گازی و تهیه داده های آزمایشگاهی از اعماق مختلف ، مقدار سولفید هیدروژن موجود در آن با استفاده از روش کروماتوگرافی گازی اندازه گیری خواهد شد. در ادامه با توجه به اینکه افزایش بیش از حد ترکیبات غیرهیدروکربوری سولفید هیدروژن منجر به غیر اقتصادی شدن پروژه تولید از میادین گازی و بالا رفتن ضریب ریسک در تمامی مراحل عملیات اکتشاف و تولید از جمله خوردگی تجهیزات و همچنین آلودگی های زیست محیطی و اثرات جبران ناپذیر بر اکوسیستم طبیعی می گردد ، با بررسی علل و عوامل تشکیل این گازها ، به بیان راهکارهای مناسب جهت مقابله با مشکلات ناشی از وجود سولفید هیدروژن در ترکیبات گازی پرداخته شده است

Keywords:

سولفید هیدروژن , محیط زیست , ساختار زمین شناسی , میدان گازی , گاز طبیعی