حمداله اسکندری - دانشیار گروه علمی کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران
اشرف عالی زاده امرایی - مربی گروه علمی کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران
عبداله جوانمرد - دانشیار گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه

یک پژوهش مزرعه ای در سال زراعی 95-1394 در شهرستان سلسله اجرا گردید تا اثر آبیاری محدود ناشی از آبیاری جزئی ریشه بر عملکرد و کیفیت علوفه و بهره وری آب گندم و شبدر ایرانی در کشت خالص و مخلوط مورد بررسی قرار گیرد. آزمایش به صورت فاکتوریل دو عاملی بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اول روش آبیاری (آبیاری کامل و آبیاری جزئی سیستم ریشه ای) و عامل دوم الگوی کاشت (کشت خالص گندم، کشت خالص شبدرایرانی، کشت مخلوط روی ردیف های جداگانه و کشت مخلوط روی یک ردیف) بود. نتایج نشان داد که عملکرد علوفه در تمامی الگوهای کاشت به طور منفی تحت تاثیر آبیاری جزئی ریشه قرار گرفت. با اعمال آبیاری جزئی ریشه، تولید ماده خشک در کشت خالص گندم، کشت خالص شبدر ایرانی، کشت مخلوط روی یک ردیف و کشت مخلوط روی ردیف های جداگانه به ترتیب 16، 15، 9 و 8 درصد کاهش پیدا کرد. آبیاری جزئی ریشه باعث بهبود بهروه وری آب برای تولید علوفه در کلیه الگوهای کاشت شد. کشت های مخلوط دارای بیشترین درصد افزایش بهره وری آب (برای کشت مخلوط روی یک ردیف و روی ردیف های جداگانه به ترتیب 83 و 77 درصد) بودند. آبیاری جزئی ریشه کیفیت علوفه در کشت مخلوط را کاهش داد به طوری که ADF و NDF به ترتیب 6 و 4 درصد افزایش و پروتئین خام و ماده خشک قابل هضم به ترتیب 15 و 7 درصد کاهش پیدا کردند. با این حال، کیفیت علوفه در کشت مخلوط بیشتر از کشت خالص گندم بود. نسبت برابری زمین تنها در شرایط آبیاری جزئی ریشه بیشتر از یک بدست آمد (1.024) که 8.8 درصد بیشتر از مقدار آن در شرایط آبیاری کامل ریشه بود. به عبارت دیگر برای تولید علوفه، کشت مخلوط گندم و شبدرایرانی تنها در شرایط آبیاری جزئی ریشه دارای مزیت است.

بهره وری آب, تنش خشکی, تولید علوفه, نسبت برابری زمین