زبیده کهن پور - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان
عاطفه صبوری - دانشیار گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان
ابراهیم هزارجریبی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، سازمان تحقیقات، ترویج و آموزش کشاورزی
علی اعلمی - دانشیار گروه بیوتکنولوژی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان

سویا (.Glycine max L) یکی از مهمترین دانه های روغنی می باشد. در مطالعه حاضر، تعداد 30 ژنوتیپ سویا متشکل از 27 لاین پیشرفته نسل F8 و سه رقم والدینی سحر، ویلیامز و کتول از لحاظ صفات مورفولوژیکی و عملکردی در دو محیط بدون تنش و تحت تنش کم آبی در منطقه ازبرم از توابع شهرستان سیاهکل واقع در استان گیلان طی سال 1395 ارزیابی شدند. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که برای تمام صفات به جز صفت طول غلاف، اختلاف بین ژنوتیپ ها و برهم کنش بین ژنوتیپ و محیط در سطح یک درصد معنی دار بودند که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بالا و واکنش متفاوت ژنوتیپ ها در دو محیط بدون تنش و تحت تنش کم آبی از لحاظ صفات مختلف بود. بر اساس تجزیه خوشه ای به روش حداقل واریانس Ward تحت شرایط بدون تنش، ژنوتیپ ها به سه گروه تفکیک شدند. گروه اول متشکل از پنج لاین پیشرفته کتول×ویلیامز(3123)، ویلیامز×کتول(4)، ویلیامز×همیلتون(2)، سحر×همیلتون(4)، گرگان3×ویلیامز(2) و رقم کتول بود که از لحاظ تمامی صفات، از جمله صفات عملکردی مانند تعداد و وزن غلاف ها، وزن کل دانه های بوته و وزن صددانه، میانگین بیشتری از سایر ژنوتیپ ها داشتند. در شرایط تنش کم آبی نیز ژنوتیپ ها در سه گروه قرار گرفتند که گروه سوم شامل چهار عضو متشکل لاین های سحر×کتول(4)، ویلیامز×همیلتون(1)، ویلیامز×K778(3) و ویلیامز×کتول(4) از لحاظ صفات مهم عملکردی، برتر از سایر ژنوتیپ ها عمل کردند. همچنین بر اساس نتایج تجزیه به مولفه های اصلی و بای پلات حاصل از دو مولفه نخست، لاین گرگان3×ویلیامز(2) در شرایط بدون تنش و لاین ویلیامز×کتول(4) در هر دو شرایط برتر از سایر لاین ها و ارقام والدینی عمل نمودند.

تجزیه به مولفه های اصلی, تجزیه خوشه ای, تنش خشکی, دانه روغنی