رضا شهریاری - گروه اصلاح نباتات، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
حسین شهبازی - گروه اصلاح نباتات، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
نسیم هجران - دانش آموخته کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، اردبیل، ایران
سمیه سیف برقی - دانش آموخته کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، اردبیل، ایران

به منظور ارزیابی کارایی صفات فیزیولوژیکی در گزینش تحمل به تنش خشکی گیاه جو، آزمایشی با 19 ژنوتیپ جو در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو محیط تنش خشکی و بدون تنش در دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل در سال زراعی 1395-1394 اجرا گردید. بعد از اعمال تنش، صفات محتوی آب نسبی برگ، هدایت روزنه ای، فلورسانس کلروفیل (Fv/Fm)، اتلاف آب از برگ جداشده، سطح ویژه برگ و سرعت پوشش زمین اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس صفات نشان داد که اثر خشکی بر صفات محتوی آب نسبی برگ، اتلاف آب از برگ جداشده، سطح ویژه برگ و سرعت پوشش زمین معنی دار ولی بر Fv/Fm و هدایت روزنه ای معنی دار نبود. در شرایط بدون تنش، ژنوتیپ شماره 13با عملکرد 5040 کیلوگرم در هکتار پرمحصول ترین ژنوتیپ و در شرایط خشکی ژنوتیپ های 13 و 15 با عملکرد 2710 و 2550 کیلوگرم در هکتار برترین ژنوتیپ ها بودند. در شرایط بدون تنش عملکرد فقط با سرعت پوشش زمین، همبستگی نشان داد، در حالی که در شرایط تنش، همبستگی عملکرد دانه با محتوی آب نسبی برگ، هدایت روزنه ای، سطح ویژه برگ و سرعت پوشش زمین مثبت و با اتلاف آب برگ جدا شده منفی بود. در تجزیه رگرسیون چندگانه به روش گام به گام تحت شرایط خشکی، صفات هدایت روزنه ای، سرعت پوشش زمین و اتلاف آب از برگ جدا شده در مدل رگرسیونی باقی مانده و 69.3 درصد تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند. تجزیه کلاستر، ژنوتیپ های متحمل را به خوبی از ژنوتیپ های حساس جدا نمود. نتایج نشان داد که سرعت پوشش زمین با داشتن قوی ترین همبستگی با عملکرد دانه و کمترین مقدار اثر متقابل ژنوتیپ× محیط، می تواند به عنوان مناسب ترین معیار غیر مستقیم گزینش تحمل به خشکی در گیاه جو مد نظر قرار گیرد. صفات هدایت روزنه ای، تعرق غیر روزنه ای، محتوی آب نسبی برگ و سطح ویژه برگ نیز می توانند در اولویت بعدی قرار گیرند.

تحمل خشکی, سرعت رشد اولیه, فلورسانس کلروفیل, محتوی آب نسبی برگ, هدایت روزنه ای