امیر قلی زاده - دانشجوی دکتری ژنتیک و به نژادی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس
حمید دهقانی - استاد گروه ژنتیک و به نژادی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس
مصطفی خدادادی - دانش آموخته دکتری ژنتیک و به نژادی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس

برای بهبود صفت پیچیده ای مانند عملکرد، یکی از موثرترین روش ها در گزینش ژنوتیپ های مطلوب، استفاده از گزینش غیرمستقیم برای عملکرد از طریق اجزای عملکرد و صفات وابسته به عملکرد می باشد. در این مطالعه به منظور درک روابط ژنتیکی بین خصوصیات کمی و کیفی گشنیز و انتخاب شاخص های گزینش غیرمستقیم، نتاج حاصل از تلاقی ‎ دی آلل 6 ژنوتیپ گشنیز در نسل های F1 و F2 موردارزیابی قرار گرفتند. ژنوتیپ های مورد بررسی در سه شرایط متفاوت آبیاری به طور جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در هر آزمایش در سال زراعی 95-1394 مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات ارتفاع گیاه، تعداد برگ، تعداد شاخه در گیاه، تعداد چتر در گیاه، تعداد چتر بارور در گیاه، تعداد دانه در گیاه، وزن هزار دانه، وزن دانه در گیاه یا عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، میزان اسانس دانه، میزان روغن دانه، عملکرد اسانس، عملکرد روغن، محتوای کلروفیل SPAD، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفبل کل، کارتنوئید، میزان رطوبت نسبی و نشت یونی مورد اندازه گیری قرار گرفتند. نتایج نشان داد که صفات روز تا گلدهی، محتوای کلروفیل SPAD، میزان رطوبت نسبی، تعداد دانه و وزن هزار دانه با توجه به همبستگی ژنتیکی معنی دار با عملکرد دانه و داشتن کنترل ژنتیکی افزایشی و وراثت پذیری خصوصی بالا، می توانند به عنوان شاخص های مناسب در برنامه های اصلاحی برای انتخاب ژنوتیپ های با عملکرد دانه بالا در شرایط تنش خشکی در مزرعه مورد استفاده قرار گیرند. همچنین با توجه به همبستگی ژنتیکی مثبت بین عملکرد دانه با سایر صفات مهم اقتصادی (میزان اسانس دانه، میزان روغن دانه، عملکرد اسانس و عملکرد روغن) در شرایط بدون تنش و تنش خشکی می توان نتیجه گرفت که بهبود عملکرد دانه باعث بهبود همزمان صفات اقتصادی دیگر می شود.

زودرسی, گزینش غیرمستقیم, وراثت پذیری خصوصی, همبستگی ژنتیکی