خلیل کریم زاده اصل - استادیار (عضو هیات علمی) موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران
ابوالفضل باغبانی آرانی - استادیار (عضو هیئت علمی) گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران

به منظور بررسی اثرات تنش کم آبی و کودهای زیستی بر عملکرد دانه، درصد و عملکرد اسانس دانه و برخی صفات فیزیولوژیک و جذب عناصر معدنی در زیره سبز، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 95 - 1394 در مزرعه ایستگاه تحقیقاتی البرز اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل رژیم آبیاری با سه سطح (آبیاری در زمان 60 ، 110 و 160 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر) به عنوان عامل اصلی و کود زیستی با چهار سطح (شاهد، نیتروکسین، بیوفسفر و ترکیب نیتروکسین و بیوفسفر) به عنوان عامل فرعی بودند. نتایج نشان دادند که با افزایش شدت تنش خشکی کلروفیل کل (a+b)، کلروفیل a و b، محتوای آب نسبی، میزان پتاسیم، فسفر و نیتروژن دانه کاهش یافت درحالی که موجب افزایش پرولین و درصد اسانس گردید. کودهای زیستی موجب افزایش کلروفیل کل، a و b، عملکرد دانه، درصد و عملکرد اسانس، میزان پتاسیم، فسفر و نیتروژن دانه گردیدند. بیشترین عملکرد دانه در تیمار کاربرد نیتروکسین با بیوفسفر با (474.22 کیلوگرم در هکتار) حاصل گردید. همچنین اثر برهمکنش رژیم آبیاری و کود زیستی بر میزان کلروفیل کل، a و b، پرولین، پتاسیم و فسفر دانه معنی دار گردید به گونه ای که بیشترین میزان کلروفیل کل، a و b و پتاسیم دانه در تیمار آبیاری در 60 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر با کاربرد کود زیستی نیتروکسین و بیوفسفر به دست آمد. در مجموع نتایج نشان داد که استفاده از کود زیستی نیتروکسین و بیوفسفر نسبت به شاهد (عدم مصرف کود)، می تواند باعث بهبود درصد و عملکرد اسانس (15.9% و 47%)، عملکرد دانه (36.9%) و جذب عناصر نیتروژن (3.8%)، فسفر (21.9%) و پتاسیم (10.4%) دانه زیره سبز شود. در نهایت می توان نتیجه گرفت که اعمال تنش کم آبی به همراه استفاده از کود زیستی، راهکار مناسبی جهت بهبود عملکرد دارویی (درصد و عملکرد اسانس) در زیره سبز و کاهش آلودگی محیط زیست می باشد.

بیوفسفر, تنش خشکی, درصد و عملکرد اسانس, نیتروکسین