احمد قاسمی - بخش زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
مسعود خزاعی - دکتری زراعت، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند
حمید رضا فنایی - بخش زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

با عنایت به محدودیت در فراهمی آب، تامین حد مطلوب و بهینه مصرف آب جهت دستیابی به عملکرد بالا و اقتصادی در زراعت ارزن حائز اهمیت است. این پژوهش برای ارزیابی اثر تنش خشکی بر عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژیک ارزن دم روباهی در تاریخ­های مختلف کاشت انجام شد. آزمایش مزرعه­ای به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال­های 1391 و 1395 اجرا شد. تاریخ­های کاشت (1، 15 و 30 اسفند و 15 فروردین) در کرت­های اصلی و تنش خشکی (50، 65 و 80 درصد ظرفیت زراعی) در کرت­های فرعی قرار گرفتند. در طول فصل زراعی صفات ارتفاع بوته، تعداد پنجه، طول پانیکول، عملکرد دانه، عملکرد علوفه تر و خشک، تعداد روز تا گل­دهی، وزن هزار دانه، غلظت پرولین و محتوای کلروفیل تعیین شد. نتایج نشان داد که صفات اندازه­گیری شده تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار گرفت. کاشت گیاه در 15 اسفند بیشترین عملکرد دانه و صفات دیگر را تولید کرد. بیشترین کاهش عملکرد دانه مربوط به تاریخ کاشت 15 فروردین بود. عملکرد دانه و صفات فیزیولوژیک ارزن در اثر کمبود آب کاهش نشان داد. بیشترین عملکرد دانه در 50 درصد ظرفیت زراعی تولید شد. کمترین عملکرد دانه در 80 درصد زراعی به دست آمد، ولی غلظت پرولین در این تیمار بیشترین مقدار بود. عملکرد دانه در تیمار 50 درصد ظرفیت زراعی نسبت به تیمار 80 درصد، 74 درصد افزایش داشت. درمجموع عملکرد دانه و خصوصیات فیزیولوژیک ارزن به طور قابل توجهی از شرایط تنش خشکی تاثیر پذیرفت؛ بنابراین جهت دستیابی به بیشینه عملکرد دانه و علوفه، کاشت رقم باستان باید در تاریخ 15 اسفند و مدیریت آبیاری آن بر مبنای 50 درصد ظرفیت زراعی صورت گیرد.

پرولین, ظرفیت زراعی, علوفه, کمبود آب