سمانه کیانی - دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
سید عطاالله سیادت - استاد، زراعت، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
محمد رضا مرادی تلاوت - دانشیار، فیزیولوژی گیاهان زراعی، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

رازیانه (Foeniculum vulgare L.)، یکی از مهم ترین گیاهان خانواده چتریان است که اسانس آن در صنایع مختلف آرایشی و بهداشتی مورداستفاده قرار می گیرد. با هدف ارزیابی محلول پاشی هیومیک اسید و تنش رطوبتی در مراحل رشد زایشی سه بوم گونه ی رازیانه، آزمایشی به صورت فاکتوریل اسپلیت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. سطوح مختلف تنش رطوبتی (آبیاری کامل، قطع آبیاری از مرحله ی گلدهی، قطع آبیاری از مرحله پر شدن دانه) و محلول پاشی هیومیک اسید (عدم محلول پاشی و محلول پاشی 400 میلی گرم در لیتر) به صورت فاکتوریل در کرت های اصلی و بوم گونه (اصفهان، همدان و بوشهر) در کرت های فرعی بررسی شدند. صفات موردمطالعه شامل تعداد گره، قطر ساقه، طول میانگره دوم، تعداد چتر در ساقه ی اصلی و فرعی، عملکرد دانه، درصد اسانس، عملکرد و راندمان آبیاری تولید اسانس بود. نتایج نشان داد که تنش رطوبتی اثر کاهشی بر صفات موردمطالعه داشت. محلول پاشی هیومیک اسید طول میانگره و تعداد چتر در شاخه فرعی را افزایش داد. همچنین بیشترین عملکرد دانه مربوط به بوم گونه ی بوشهر با 1720.12 کیلوگرم در هکتار بود. بیشترین تعداد چتر در ساقه ی اصلی و شاخه های فرعی هر دو از بوم گونه ی بوشهر حاصل شد ضمن اینکه بیشترین چتر در شاخه های فرعی در آبیاری کامل (61.58 عدد) به دست آمد. بیشترین میزان درصد اسانس نیز در آبیاری کامل و در بوم گونه ی اصفهان (3.8 درصد) حاصل شد. بالاترین عملکرد و راندمان اسانس در بوم گونه ی بوشهر و در شرایط آبیاری کامل و محلول پاشی هیومیک اسید حاصل شد. به طورکلی نتایج نشان داد که در شرایط آبیاری کامل، بوم گونه ی بوشهر به جهت دارا بودن عملکرد بالاتر، درصد و عملکرد اسانس بالا به همراه محلول پاشی هیومیک اسید بهترین بوم گونه بود. همچنین در شرایط تنش رطوبتی در هر دو مرحله ی گلدهی و پر شدن دانه بوم گونه ی بوشهر و اصفهان هر دو با محلول پاشی هیومیک اسید راندمان آبیاری تولید اسانس بالاتری داشتند.

پر شدن دانه, تعداد شاخه فرعی, تعداد گره گلدهی, راندمان آبیاری