احمدرضا دهقانی تفتی - دانشجوی دکتری زراعت، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه بیرجند
سهراب محمودی - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه بیرجند
حسینعلی علیخانی - استاد، گروه مهندسی علوم خاک، دانشگاه تهران
معصومه صالحی - استادیار، مرکز ملی تحقیقات شوری، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، یزد

به­ منظور بررسی اثر قارچ میکوریزا آربوسکولار و باکتری حل­کننده فسفات معدنی در شرایط تنش شوریبر خصوصیات کمی و کیفی گیاه دارویی اسفرزه (Plantago ovata Forsk )، آزمایشی به­ صورت اسپلیت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل شوری آب آبیاری در سه سطح 2.5 (شاهد)، 5 و 10 دسی زیمنس بر متر به عنوان فاکتور اصلی و دو عامل قارچ میکوریزا آربوسکولار شامل دو سطح (کاربرد قارچ Glomus intraradicesو عدم مصرف قارچ به­ عنوان شاهد) و باکتری حل کننده فسفات نیز شامل دو سطح (کاربرد باکتری Pseudomonas fluorescens و عدم مصرف باکتری به ­عنوان شاهد) به­صورت فاکتوریل در کرت­های فرعی بودند.نتایج نشان داد بیشترین درصد موسیلاژ و میزان تورم به ازای گرم موسیلاژ به ترتیب به میزان 28.8 درصد و 119.3 میلی­ لیتر در تیمار 10 دسی زیمنس بر متر حاصل گردید. بیشترین عملکرد موسیلاژ و فاکتور تورم به ترتیب به میزان 215 کیلوگرم بر هکتار و 17 میلی­لیتر در ترکیب تیماری2.5 و 10 دسی زیمنس بر متر و کاربرد قارچ Glomus intraradices حاصل شد.همچنین مقایسه میانگین اثر تلقیح و عدم تلقیح به وسیله باکتری حل کننده فسفات معدنی نشان داد که بیشترین طول سنبله، درصد موسیلاژ، عملکرد موسیلاژ و فاکتور تورم به ترتیب به میزان 2/2 سانتی­متر، 26.8 درصد، 146.7 کیلوگرم در هکتار و 14.2 میلی­ لیتر با کاربرد باکتری fluorescens Pseudomonas حاصل شد. درمجموع ترکیب تیماری 2.5 دسی زیمنس بر متر، کاربرد قارچ Glomus intraradices و باکتری fluorescens Pseudomonas بیشترین عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی اسفرزه را حاصل نمود.

سودوموناس فلورسانس, فاکتور تورم, گلوموس اینترادیسه, موسیلاژ