حسن حمیدی - محقق بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران.
مسعود احمدی - استادیار بخش تحقیقات چغندرقند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران.
سیده ساناز رمضانپور - دانشیار گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
علی معصومی - استادیار دانشگاه پیام نور مشهد.

این آزمایش به منظور ارزیابی ژنوتیپ­های تست کراس چغندرقند (12 هیبرید به همراه دو رقم شاهد) در شرایط تنش رطوبتی مزرعه (200 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی با استفاده از طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1394 انجام شد. در این تحقیق صفاتی از قبیل عملکرد ریشه، عملکرد قند ناخالص، درصد قند ریشه، تعداد برگ، اختلاف دمای برگ و محیط، شاخص شادابی، محتوی آب نسبی برگ، وزن ویژه برگ، نمره رنگ برگ، نمره رشد برگ، طرز قرارگیری برگ، نمره رشد ریشه و نسبت طول به عرض ریشه اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که ازنظر کلیه صفات موردمطالعه به استثنای اختلاف دمای برگ و محیط، طرز قرارگیری برگ، نمره رشد ریشه و نسبت طول به عرض ریشه بین ژنوتیپ­های موردبررسی تفاوت معنی­داری در سطح یک درصد وجود دارد. ژنوتیپ Multi s5 نیز ازنظر صفات عملکرد ریشه، شاخص شادابی، محتوی آب نسبی برگ، وزن ویژه برگ، نمره رشد برگ و نمره رشد ریشه نسبت به سایر ژنوتیپ­ها برتری نشان داد. بیشترین میزان توارث پذیری در بین صفات موردمطالعه مربوط به تعداد برگ با توارث 89.40 درصد بود که حاکی از تاثیرپذیری کم این صفت از عوامل محیطی است. بیشترین میزان هتروزیس استاندارد در هیبرید Multi s5 برای اکثر صفات موردمطالعه به دست آمد. در این تحقیق، عملکرد ریشه، همبستگی مثبت و بسیار معنی­داری با عملکرد قند ناخالص داشت. بین عملکرد ریشه و صفت نمره رشد ریشه نیز همبستگی مثبت و معنی­داری مشاهده شد. درحالی که همبستگی منفی و معنی­داری بین عملکرد ریشه و صفات درصد قند ریشه و تعداد برگ وجود داشت. با توجه به دندروگرام حاصل از تجزیه کلاستر می­توان ژنوتیپ­ها را برای صفت عملکرد قند ناخالص در سه گروه عمده قرار داد. تجزیه به عامل­ها منجر به شناسایی پنج عامل گردید که درمجموع 91.3 درصد تغییرات کل را توجیه کردند.

تنش رطوبتی, عملکرد ریشه, عملکرد قند ناخالص, هیبرید