سمانه سبزی - دانش آموخته ارشد اصلاح نباتات، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام
زهره طهماسبی - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام.
مهرشاد براری - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام.

مقدمه پس از غلات، دومین منبع غذایی انسان حبوبات است. لوبیا هفتمین محصول غذایی عمده در جهان است که به طور گسترده توسط شرایط محیطی مانند خشکسالی تحت تاثیر قرار می­گیرد. علی رغم اهمیت اقتصادی لوبیا، مطالعات کمی بر روی ژنتیک و ارزیابی منابع ژنتیکی آن انجام شده است. مواد و روش ها با توجه به اهمیت  این تنش، در این مطالعه به منظور بررسی مقاومت ژنوتیپ­ های لوبیا به سطوح مختلف تنش خشکی، آزمایشی به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر عملکرد لوبیا و اجزای آن انجام شد، به طوری که یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در گلخانه در دانشگاه ایلام اجرا شد. در این آزمایش، مقاومت چهار ژنوتیپ لوبیا (ناز، اختر، Ks41128 و G11867) به سطوح مختلف تنش خشکی شامل 70، 50 و 30 درصد از ظرفیت زراعی مورد ارزیابی قرار گرفت. تنش خشکی 10 روز پس از کاشت بر گیاهان اعمال شد. صفات اندازه گیری شامل وزن خشک، ارتفاع بوته، عملکرد دانه در بوته، طول غلاف، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در بوته بودند. نتایج و بحث نتایج نشان داد که بین صفات مورد مطالعه در بین ژنوتیپ­ها تفاوت معنی­دار وجود دارد که نشان­دهنده تنوع ژنتیکی ژنوتیپ­ها است. همچنین تفاوت معنی­داری بین سطوح تنش خشکی برای تمام صفات وجود داشت و کمبود آب توانست تمام صفات مورد مطالعه را کاهش دهد. هر چند تفاوتی بین تنش ملایم و شدید وجود نداشت. نتایج ارزیابی واکنش ژنوتیپ­ها به تنش خشکی نشان داد که ژنوتیپ KS41128 بیشترین تغییرات درصد عملکرد و اجزای عملکرد را داشت. دو ژنوتیپ (اختر و Ks41128) در شرایط بدون تنش متوسط عملکرد بالاتری داشتند، ولی  عملکرد Ks41128 نسبتا به شدت تحت تاثیر تنش قرار  گرفت اما ژنوتیپ دیگر کمتر تحت تاثیر تنش قرار گرفت. نتیجه­ گیری کلی با توجه به درصد تغییرات اغلب صفات، اختر (ژنوتیپ با رنگ دانه قرمز، فرم ایستاده، و به علاوه بازاریابی و کیفیت مطلوب) حداقل درصد تغییرات را داشت و بنابراین می­تواند در  برنامه­های اصلاحی جهت انتشار ارقام  متحمل به تنش آبی مورد استفاده قرار گیرد.

تنش خشکی, ظرفیت زراعی, درصد تغییرات