محمود ناظری - استادیار پژوهش بخش اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

به منظور مطالعه تاثیر محدودیت رطوبتی بر صفات موثر در پتانسیل تولید ژنوتیپ های امیدبخش گندم نان زمستانه و بینابین، از طرح کرت های خردشده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به مدت دو سال زراعی در ایستگاه تحقیقاتی طرق مشهد استفاده شد. فاکتور محدودیت رطوبتی در سه سطح: شرایط بهینه رطوبتی، محدودیت رطوبتی از مرحله شیری دانه و از مرحله ظهور بساک تا انتهای رشد و نمو، در کرت های اصلی و تعداد 10 لاین امیدبخش گندم در کرت های فرعی موردمطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد محدودیت رطوبتی از مرحله شیری دانه و از مرحله ظهور بساک تا انتهای رشد و نمو باعث افت عملکرد دانه (به ترتیب 18/6 و 45/3 درصد) نسبت به شرایط بهینه شد. این کاهش به دلیل کاهش وزن هزار دانه و تا حدودی کاهش تعداد دانه در سنبلهبود. مقایسه ژنوتیپ های گندم ازنظر عملکرد دانه نشان داد که ژنوتیپ های میهن و C-84-4 بالاترین عملکرد دانه (به ترتیب 7593 و 7170 کیلوگرم در هکتار) را در متوسط شرایط محدودیت رطوبتی داشتند که به دلیلدارا بودن اجزای عملکرد بهینه در متوسط شرایط محدودیت رطوبتی شامل، تعداد سنبله در مترمربع (765 و 806 سنبله) وزن هزار دانه (38/33 و 37/87 گرم) تعداد دانه در سنبله (36/22 و 36/02 دانه در سنبله) و وزن دانه در سنبله (1/23 و 1/17 گرم)، به ترتیب در مقایسه با سایر ژنوتیپ ها بود. نتایج نشان داد که بیشترین شاخص برداشت در شرایط بهینه رطوبتی (40/95%) و کمترین آنبه محدودیت رطوبتی پس از ظهور بساک تعلق داشت (36/37%)، که می تواند به دلیل کاهش آب مصرفی پس از مرحله ظهور بساک در تیمارهای تنش باشد. به طورکلی با توجه به برتری ژنوتیپ های میهن و C-84-4 در هر دو شرایط بهینه و تنش این ژنوتیپ ها را می­توان برای شرایط مشابه این بررسی توصیه نمود.

تنش خشکی, مراحل نمو, وزن هزار دانه, سنبله بارور, شاخص برداشت