پریسا قره باغی - دانشآموخته کارشناسی ارشد مهندسی سازه های آبی دانشگاه ارومیه، کارشناس مطالعات مهندسین مشاور صدرآب نیرو
مهدی ملائی - مدیر عامل، مهندسین مشاور صدر آب نیرو
احسان محمدی - مدیر بخش مطالعات، مهندسین مشاور صدر آب نیرو

انحراف آب از مسیر اصلی خود، با اهدف مختلف از جمله برای مصارف کشاورزی، آبرسانی به شهر ها، صنایع، تولید برق و غیره با کمک آبگیرها صورت می گیرد. این آبگیر ها یا بر روی سدها تاسیس شده و آب را مستقیما از مخرن به اراضی یا به هدف مصرفی خاص انتقال داده و یا روی رودخانه ها تاسیس می شوند. احداث سردهنه در ورودی نهرها، باعث تقسیم دقیق حق آبه ها و برداشت بهینه آب از رودخانه و در واقع کاهش و رفع مشکلات آبگیرهای سنتی می شود. هدف از این پژوهش بررسی اثر بخشی احداث سردهنه های آبگیر روی انهار سنتی منشعب از رودخانه زرینه رود (محدوده شهرستان شاهیندژ) است. در پژوهش حاضر با توجه به وضعیت موجود نهرها و توپوگرافی اراضی کشاورزی منطقه، اهداف و اعتبار پژوهش، سردهنه ها در محل انشعاب نهرهای سنتی از رودخانه احداث شدند. نتایج نشان داد که مقدار نیاز ناخالص کل برای آبیاری مزارع در محدوده شهرستان شاهیندژ بعد از اجرای این پژوهش برابر 59 میلیون متر مکعب است. طبق داده های ارائه شده توسط اداره منابع آب شهرستان شاهیندژ، برداشت متوسط آب توسط انهار پنجگانه (آقتپه، حاجی- آباد، داشکسن، سردار و آغچلو) قبل از اجرای این پژوهش در طول یک فصل آبیاری، در مجموع حدود 80 میلیون- مترمکعب می باشد . بنابراین با توجه به احداث سردهنه ها و امکان مانیتورینگ و کنترل حجمی آب تحویلی به اراضی پایاب انهار به مقدار لازم و جلوگیری از اتلاف آب، مقدار 21 میلیون مترمکعب آب صرفه جویی شده و در مواعد مناسب به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی می شود. باتوجه به نتایج پژوهش حاضر میتوان گفت احداث سردهنه ها علاوه بر تنظیم حق آبه ها و مدیریت برداشت از رودخانه اصلی باعث صرفه جویی در میزان آب برداشتی و هدایت مازاد بر نیاز اراضی آبخور هر نهر به رودخانه اصلی و در نهایت به بدنه اصلی دریاچه ارومیه می شود.

شهرستان شاهیندژ، آقتپه، حاجی آباد، داشکسن، سردار، آغچلو