علی جهانشاهی - دانشکده دفاع، دانشگاه عالی دفاع ملی (داعا)، تهران، ایران
بابک نبی زاده - دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران
بابک پناهی - دانشکده مهندسی و تکنولوژی پیشرفته رزاک، دانشگاه تکنولوژی مالزی (یو تی ام)، کوالالامپور، مالزی.

منطقه شمال شرق کشور که هم مرز با کشورهای افغانستان و ترکمنستان است، ازمنظر ژئوپلیتیک و مسائل دفاعی    امنیتی به عنوان یک منطقه حساس محسوب می گردد، به طوری که مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه ای(مد ظله العالی) برقراری امنیت و تقویت آمادگی نظامی مرزهای شمال شرق کشور را به طورویژه مورد تاکید قرار داده اند. لیکن با وجود حساسیت ویژه مناطق مرزی شمال شرق کشور، این حوزه ازمنظر مطالعات ژئوپلیتیکی و راهبردی مورد توجه کافی قرار نگرفته که این امر موجب ازدست رفتن بسیاری از فرصت ها و افزایش و نزدیکی تهدیدات علیه منافع ملی کشور در این حوزه شده است. لذا تحقیق حاضر می کوشد که حوزه مرزی شمال شرق کشور را ازمنظر ژئوپلیتیک و راهبردهای دفاعی مورد بررسی قرار دهد. هدف پژوهش حاضر، ارائه راهبردهای دفاعی ج.ا.ایران باتاکیدبر نقش عوامل ژئوپلیتیک جهت ارتقای امنیت و توسعه پایدار مناطق مرزی شمال شرق کشور است. این پژوهش ازلحاظ نوع تحقیق، کاربردی    توسعه ای است که به روش توصیفی  تحلیلی با رویکرد کمی انجام پذیرفته است. به منظور رسیدن به هدف تحقیق ازطریق پرسشنامه و به روش نمونه گیری تمام شمار از نقطه نظرات 60 نفر از خبرگان لشکری و کشوری و صاحب نظران در حوزه جغرافیای سیاسی، به ویژه ژئوپلیتیک (جغراسیاسی) و راهبرد دفاعی در سطح نیروهای مسلح و منطقه شمال شرق کشور استفاده شد. داده های جمع آوری شده  با استفاده از روش های آماری توصیفی، استنباطی و تکنیک تحلیل سوآت مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت تا برای سوالات پژوهش پاسخ مناسبی ارائه شود. درنهایت، 45 عامل ژئوپلیتیکی موثر بر تدوین راهبردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران در مناطق مرزی شمال شرق کشور شناسایی شد که درقالب عوامل چهارگانه قوت، ضعف، فرصت و تهدید (8 عامل قوت و 11 عامل ضعف، 9 عامل فرصت، 17 عامل تهدید) برشماری شدند. سپس با استفاده از ماتریس های ارزیابی عوامل داخلی و خارجی، موقعیت راهبردی کشور در مناطق مرزی شمال شرق در موقعیت تدافعی شناسایی شد. پس از تعیین موقعیت راهبردی و تحلیل شکاف بین وضع موجود و وضع مطلوب با استفاده از تخصیص منابع تعیین شده (اوزان چهارگانه محیط داخل و خارج) براساس اهداف بیان شده و به منظور رسیدن به وضع مطلوب، 7 راهبرد دفاعی ج.ا.ایران در مناطق مرزی شمال شرق کشور باتاکیدبر نقش عوامل ژئوپلیتیک با استفاده از عوامل برترساز (قوت ها و فرصت ها) به منظور رفع ضعف ها و پاسخ به تهدیدات، تدوین شد.

راهبردهای دفاعی, عوامل ژئوپلیتیکی, مناطق مرزی, شمال شرق کشور