مهدی امیدیان - دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سبزوار
شعبان سبحانی - استادیار و دکترای حقوق دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سبزوار

یکی از خصایص نظام کیفری اسلام حاکمیت اصل شخصی بودن مجازات هاست. با توجه به اهمیتی که نظام اسلامی برای آزادی فردی و امنیت قضایی قائل است، قبول مسئولیت شخصی اجتناب ناپذیر است. در جهان اسلام با الهام از آیات قرآنی، استقرار و حاکمیت اصل شخصی بودن مجازات ها از اهمیت بسزایی برخوردار است که در قوانین اساسی یا کیفری کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی درج شده است. بر اساس اصل شخصی بودن مجازات ها تنها کسی را می توان تعقیب و مجازات کرد که مرتکب قتل مادی جرم شده باشد یا در تحقق اعمال مجرمانه همکاری کرده باشد و خانواده مجرم از تحمل کیفر و تعقیب دستگاه قضایی در امان اند و مورد حمایت قرار می گیرند. فرد زندانی به هر علتی که حبس شود و چه جرم سبک داشته باشد یا سنگین، بیگناه باشد یا گناهکار عمد باشد یا غیر عمد، در مکانی قرار می گیرد که آثار سوء آن نه فقط به خود او، بلکه شامل همسر او هم می شود. این عواقب و آثار سوء از متارکه یا طلاق گرفته تا گرایش به جرم و فساد، مشکلات روانی، اجتماعی، اقتصادی و ... را شامل می شود. گرچه نهادها و موسسات مختلف برای حمایت از خانواده های زندانیان فعالیت می کنند اما هنوز نزدیک به نیمی از خانواده های زندانیان از انواع حمایت ها محرومند و نحوه ارائه حمایت ها نیز به نحو مطلوب صورت نمی گیرد. این پژوهش به روش استقرایی و با هدف آگاه کردن خانواده ی زندانیان از حقوق اجتماعی آنان مطابق موازین شرعی و حقوقی نگاشته شده است. نتایج نشان می دهد که حقوق زیر برای خانواده زندانی در فقه و حقوق برشمرده شده است: حق ملاقات خانواده زندانی با زندانی- حق مرخصی- حق خانواده زندانی برای تعجیل در محاکمه زندانی- حق خانواده زندانی در بودن زندانی با آنان.

حمایت، خانواده زندانی، نظام کیفری اسلام