بررسی حقوقی تعهد به فعل ثالث، مصادیق آن و روابط حقوقی ناشی از قرارداد

تعهد به فعل شخص ثالث عبارتست از این که شخصی، به موجب شرط ضمن عقد یا طی قرارداد جداگانه، تعهد نماید که شخص ثالثی عملی اعم ازمادی یا حقوقی، مثبت یا منفی انجام دهد. اصولا هر فعلی اعم از مادی یا حقوقی می تواند موضوع تعهد به فعل شخص ثالث واقع شود؛ مگر اینکه انجامآن مخالف قوانین آمره، نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد. تعهد به فعل شخص ثالث به لحاظ مفاد آن ممکن است بصورت تضمین قبول شخص ثالث وتعهد به نتیجه واقع شود. تعهد به فعل شخص ثالث گاهی به صورت قرارداد فرعی بین طرفین است و گاهی علاوه بر آن، متضمن یک قرارداد بینمتعهد (طرف قرارداد اولی) و شخص ثالث است و گاهی نیز به صورت عقد مستقلی است و در واقع به التزامی که متعهد در برابر طرف خود به انجامفعل شخص ثالث می کند گفته می شود و قراردادی است نافذ و الزام آور که التزام ناشی از آن وابسته به قبول شخص ثالث نیست و متعهد را پای بندمیکند و او ناچار است هر گاه نتواند نتیجه مورد نظر را به دست آورد خسارت ناشی از آن را بدهد. لذا روشن می گردد که تعهد به فعل شخص ثالثدارای ماهیت خاص و استثنایی نبوده و مانند بسیاری از قراردادهای دیگر از قواعد عمومی مربوط به قراردادها پیروی می نماید. در مورد وضعیتحقوقی تعهد به فعل شخص ثالث، در فقه اختلاف نظر وجود دارد؛ عده ای آن را به لحاظ غیر مقدور بودن باطل دانسته و عده ای دیگر قائل به تفکیکشده و بسته به نوع فعلی که متعهد می خواهد شخص ثالث را نسبت به آن متعاقد کند تعهد به فعل شخص ثالث را بنا به مورد صحیح یا باطل دانستهو عده ای دیگر نیز مقدور بودن را شرطی مستقل برای صحت قرارداد ندانسته و به این دلیل به صحت این نوع قرارداد نظر دادند؛ از دیدگاه حقوق ایران نیز؛ تعهد به فعل شخص ثالث در ذیل ماده 234 قانون مدنی مورد نظر قانونگذار قرار گرفته و معتبر شناخته شده است. در صورتی که فعل موردتعهد متعهد انجام فعل مادی یا فعل حقوقی دو جانبه از سوی شخص ثالث باشد؛ گاهی با مراجعه متعهد به شخص ثالث، شخص ثالث ایجاب ارائه شدهتوسط متعهد را قبول می نماید، در واقع اقدام به انعقاد قراردادی می نماید که ملزم است مفاد آن را به نفع متعهد له (طرف قرارداد اولی) اجرا نماید ویا زمانی که وی راست و بدون درخواست متعهد، انجام فعل مورد تعهد را قبول می نماید در واقع شخص ثالث قرارداد بین متعهد و متعهد له را قبولنموده و آثار آن را نسبت به خود می پذیرد. اما گاهی فعل مورد تعهد متعهد انجام عمل حقوقی یک جانبه است که وقتی شخص ثالث قرارداد فضولیکه متعهد به فعل شخص ثالث برای او منعقد نموده، تنفیذ می کند بدین وسیله رضایت خود را نسبت به آن قرارداد اعلام و آن را برای خود می پذیرد ولذا به مفاد آن پایبند می شود. اثر اجازه ثالث نسبت به متعهد له در صورتی که فعل مورد تعهد متعهد انجام فعل مادی یا فعل حقوقی دو جانبه از سویشخص ثالث باشد، این است که گاهی و با مراجعه متعهد به شخص ثالث، شخص ثالث ایجاب ارائه شده توسط متعهد را می پذیرد؛ قرارداد معتبری بینمتعهد و شخص ثالث منعقد شده که موضوع آن انجام یک فعل مادی یا حقوقی برای متعهد له قرارداد اولی است و یا اینکه شخص ثالث راسا و بدوندرخواست متعهد؛ با قبول قرارداد بین متعهد و متعهد له، در واقع آثار آن را نسبت به خود پذیرفته و به آن متعهد شده است. لذا در هر دو صورتمتعهد له می تواند الزام شخص ثالث به انجام مورد تعهد را بخواهد و اما اثر اجازه شخص ثالث نسبت به متعهد له در صورتی که فعل مورد تعهد متعهدانجام عمل حقوقی یک جانبه باشد این است که قرارداد فضولی منعقده بین متعهد له و فضول تام و کامل گردیده و تمام آثار یک قرارداد معتبر رانسبت به شخص ثالث و متعهد له خواهد داشت. اثر رد شخص ثالث نسبت به متعهد به این صورت می باشد که صرف رد بیانگر این است که متعهدتوانسته است به تعهد خود عمل نماید، زیرا در این نوع تعهدات به دست نیامدن نتیجه مطلوب (اجازه یا قبول)، خود تقصیر محسوب می شود؛ لذا صرفرد شخص ثالث برای متعهد ایجاد مسئولیت می نماید. رد تعهد توسط شخص ثالث، اصولا هیچ اثری نسبت به شخص ثالث ندارد و او در قبول یا ردتعهد کاملا آزاد است. با وجود این بعضی اوقات به علت تصرفات عملی فضول یا طرف او در رد اموال شخص ثالث، وی برای رفع آثار یا اعاده به وضعسابق مجبور است اقداماتی را انجام دهد. اثر رد شخص ثالث نسبت به متعهد له، حق مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد از متعهد است.

Keywords:

تعهد به فعل ثالث , شرط فعل , شخض ثالث , طرفین قرارداد