مجتبی آراسته - استادیار بخش شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز

شهر تجمعی از ساختما نها است که می تواند به صورت یک کل واحد، برای ناظرین حظ بصری ایجاد نماید و به جهت نظم معقول بین تمامی عناصری که در تکوین محیط بکار رفته اند، به صورت یک پدیده منسجم و یک کل مرتبط و دارای وحدت جلوه نماید. در همین راستا کریستوفر الکساندر در تکوین نظریات خود در طراحی شهری، به نظریه اصل کلیت اشاره می کند که برگرفته از اصل یگانگی و وحدت عناصر شهری در بافت های تاریخی است. هدف از این تحقیق، بازشناسی و بازخوانی این اصل و استخراج سایر کیفیات فضایی در بافت تاریخی شهر یزد است. بر این اساس، روش تحقیق این پژوهش نیز به صورت توصیفی است. یافته های این تحقیق نشان میدهد که وجود اصل کلیت در بافت تاریخی شهر یزد، موجب ایجاد وحدت و پیوستگی در عناصر کالبدی این بافت شده و همین موضوع موجب شده است ساختار بی بدیلی از عناصر و فضاهای شهری در کنار هم شکل بگیرد. بر مبنای این اصل، میتوان کیفیت ها و اصول مهم دیگری را که در غنای منظر بصری و ذهنی بافت تاریخی یزد دخیل هستند، استخراج نمود. اصولی مانند وحدت و ترکیب، ارتباط، تدریج، آگاهی از فضا، محصور کردن فضا، فضای داخلی و فضای خا رجی، هم پیوندی واحدهای مسکونی و عناصر شهری، فضای متباین و قلمرو، از اصولی است که در این تحقیق مورد بازخوانی قرار گرفته و مصداق های عینی آن در منظر تاریخی شهر یزد، تبیین شده است. در مجموع باید گفت بازشناسی اصول و معیارهای طراحی شهر ایرانی-اسلامی که موجب ایجاد کیفیات متنوع فضایی در بافت تاریخی شهر ایرانی شده است، میتواند نقش سازنده ای در افزایش غنای محتوای آموزشی شهرسازی به دانشجویان این رشته داشته باشد و در عین حال موجب ارتقا کیفیت طرح های توسعه شهری و آماده سازی زمین شود.

کریستوفر الکساندر، اصل کلیت، کیفیت های فضایی، بافت تاریخی، یزد.