رضا یاری - گروه زیست شناسی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران.
محمدمهدی دهشیری - گروه زیست شناسی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران.
زهرا موسوی خوانساری - گروه زیست شناسی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران.
شهرام ننه کرانی - گروه علوم دامی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران.

ایران بیش از 750 گونه گیاهی را در خود جای داده که یکی از آنها گیاه بارهنگ Plantago major L. است. بارهنگ اهمیت فراوانی در صنایع داروسازی، بهداشتی و آرایشی دارد. یکی از بهترین نقاط کمتر شناخته شده رویش طبیعی بارهنگ، شهرستان بروجرد از استان لرستان می باشد . هدف مطالعه حاضر شناسایی رویشگاه های طبیعی آن در منطقه بروجرد و ارزیابی تنوع ژنتیکی در اکوتایپها با مارکر ملکولی RAPD می باشد. بدین منظور 23 نمونه از 6 جمعیت اطراف بروجرد جمع آوری و پس از تایید طبقه بندی جنس و گونه با کمک صفات مورفولوژیک جهت استخراج DNA به آزمایشگاه ارسال شدند. استخراج با روش کیت انجام پذیرفت. جهت واکنش PCR از 10 پرایمر دکامری تصادفی با کد بین المللی استفاده شد . حضور یا عدم حضور باند بصورت ماتریس یک/صفر در برنامه SPSS ذخیره شد. در ترسیم دندروگرام تک بعدی (Clustering) و رسته بندی 2 و 3 بعدی (Ordination) از نرم افزارهای MVSP و NTSYS با روشهای UPGMA و NJ و نیز ضرایب مختلف مانند Jaccard و Nei & Li استفاده شد. یافته ها حاکی از وجود باندهایی در محدوده 320 تا bp 1650 می باشد. درصد پلیمرفیسم %34 و میانگین 7/20 باند ایجاد شد. بهترین پرایمر در ایجاد پلیمرفیسم پرایمر OPQ-05 به میزان %43/6 می باشد. دندروگرام تک بعدی و رسته بندیهای 2 و 3 بعدی حاکی از تنوع زنتیکی مناسب در 6 جمعیت مورد بررسی است و آنها در فاصله 0/59 به چهار گروه تقسیم شدند. نتایج حاکی از مناسب بودن منطقه بروجرد با توجه به وسعت ناچیز جغرافیایی جهت رویش طبیعی اکوتایپهای متنوع گیاه بارهنگ است لذا حفظ و نگهداری این رویشگاه طبیعی و نیز تکثیر اکوتایپهای مختلف جهت تولید انواع فرآورده های دارویی و بهداشتی با استاندارد مناسب در زمان هجوم جامعه شهری به این نواحی و افزایش ظرفیت اشتغال ضروری است.

تنوع ژنتیکی، Plantago major L.، شهرستان بروجرد، تکنیک RAPD-PCR، اشتغال.