پروین فرازمند - دانشجوی دکتری گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
محمدرضا پاکدل فرد - گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران
سیروس جمالی - استادیار گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران-siroos_jamali@yahoo.com
حسن ستاری ساربانقلی - دانشیار گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

معماری، به عنوان یکی از هنرهای تجسمی، همواره، با زیبایی همراه بوده و یکی از روش های خلق زیبایی در معماری ایران، استفاده از تزیینات می­ باشد؛ که عملکرد وسیع و ارزشمندی در راستای اهداف معماری اسلامی داشته است. این تزیینات، اکثرا توسط کیفیات بصری و اصول مبانی هنرهای تجسمی، ترکیب ­بندی شده و سبب خلق زیبایی و نظامی خوش­ آیند می ­شوند. آجرکاری، به عنوان یکی از تزیینات اصلی معماری ایرانی و اسلامی، در اکثر بناهای سنتی، به خصوص مساجد ایران و طبعا، مساجد مراغه، به عنوان یکی از شهرهای فرهنگی و تاریخی ایران مشهود است. هدف این مقاله، تحلیل تزیینات آجرکاری مساجد مراغه بر مبنای مبانی هنرهای تجسمی بوده است؛ تا به پرسش در تزیینات آجرکاری مساجد مراغه، کیفیات بصری به چه نحوی استفاده شده و چه حسی را به بیننده­ بنا القا می­ کنند پاسخ داده شود. روش به کار رفته، ترکیبی از روش میدانی و روش توصیفی- تحلیلی می ­باشد. ابزار به کار رفته، مشاهده و تصویربرداری از مساجد و تزیینات آجرکاری مساجد و مطالعات کتاب خانه­ ای می­باشد. جامعه آماری، بناهای سنتی مراغه و نمونه آماری، مساجد سنتی مراغه می ­باشد. نتیجه این که، در تزیینات آجرکاری مساجد مراغه، تعادل ریتم و تقارن بسیار استفاده شده و گاهی، تناسب و حرکت نیز در این تزیینات به چشم می ­خورد؛ که سبب شده است، حس ایستایی و وحدت باطنی و نامریی و قدسی را در نمای مساجد القا کند. در حالی که، از اصل تباین و کنتراست در تزیینات بهره­ گیری نشده، تا تنش و عدم ثبات و تضاد به بیننده بنا منتقل نشود.

مسجد, تزیینات, مراغه, هنرهای تجسمی, بصری, آجرکاری