بررسی جایگاه و نقش مقرنس کاری در معماری مساجد در ایران و تاثیر آن بر زیبایی شناسی معماری

مقرنس یکی از عناصر تزیینی معماری است که در زیباسازی بناهای ایرانی به ویژه مساجد و آرامگاه ها نقش مهمی دارد. مقرنس نوعی تزئین است با فرورفتگی ها و برجستگی هایی از روی نظم و قاعده که در بعضی موارد به شکل استالاکتیت آویزان است و در حقیقت این نوع تزئین معماری نوعی تزئین حجم پردازی شده است. درواقع مقرنس نوعی تجسم سه بعدی و برجسته نقش های هندسی و گره چینی های معماری و هنر اسلامی است. پرسش تحقیق عبارت است از اینکه با توجه به معماری ایرانی اسلامی مقرنس از نظر زیبایی شناسی چگونه است ویژگی ها و کارکردهای تزئینی مقرنس در معماری ایرانی چیست هدف تحقیق حاضر، بررسی مقرنس کاری در زیبا شناسی معماری اسلامی می باشد. روش تحقیق بصورت توصیفی تحلیلی می باشد. مقرنس ها معمولا در سطوح فرو رفته گوشه های زیر سقف کار می شوند اما محل قرار گیری این عنصر تزیینی می تواند در بالای دیوارها، سقف ها گوشه ها سردرها و مانند آنها باشد. در زیبا شناسی معماری ایرانی- اسلامی مقرنس ها نباید تنها بر زیبایی صوری متمرکز بود و سایر مراتب زیبایی را نادیده گرفت. در حقیقت مجموعه مراتب زیبایی یک اثر باید علاوه بر ادراک حسی انسان و ابزار این ادراک ، سایر قوای اداراکی او را نیز متاثر نموده و در واقع، علاوه بر ادراک حسی، ادراکات روانی و باطنی انسان نیز باید زیبایی اثر را به انسان القاء کنند. نتایج این تحقیق نشان داد مقرنس تاثیر بسزایی بر زیبایی شناسی بصری دارد.زیبایی باید بومی و ملی (برآمده از فرهنگ و جهان بینی جامعه ) در مقرنس ها و به عبارت ساده با هویت باشد و به تعبیر دیگر هویتش با هویت جامعه هماهنگ باشد تا جامعه بهتر بتواند آن را درک و با آن ارتباط برقرار کرده و در اثر تماس با آن احساس هویت نماید . بزرگ ترین اشکال در تقلید از الگوهای بیگانه، ایجاد بحران هویت و از خود بیگانگی در جامعه است .مقرنس های بدلیل زیبایی بصری و هویتی در شهرهای مختلف مذهبی، دارای هویت بوده و بعنوان جلوه زیبایی از هویت در معماری ایرانی اسلامی باید مورد توجه قرار گیرد. مهم ترین قسمت در حوزه زیباشناسی معماری این است که معیارهای مختلف مراتب زیبایی در دسترس و مورد شناخت طراحان و برنامه ریزان باشندتا امکان ارزیابی زیبایی و تعیین مرتبه آن و همچنین شناسایی ابعادی از زندگی انسان که با زیبایی در ارتباط هست ایجاد شود. بررسی مقرنس های مختلف نشان داد مقرنس ابعاد مختلف و گوناگونی از زیبایی را در برمی گیرد.

Keywords:

مقرنس , هنر ترسیمی , زیبایی شناسی , کارکرد تزئینی