عباس مسیحا - دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب
مریم معزی - دانشیار، عضو سابق هیات علمی/ دانشگاه فردوسی مشهد

آفرینش انسان از منظر آموزه­های زروانی به دو گونه آفرینش با­ واسطه و آفرینش بی­واسطه تعریف می­شود. این آموزه های اسطوره­ای شباهت هایی با آموزه­های اسماعیلی دارد و با آن قابل مقایسه است. پیدایش اسطوره­ای اهورامزدا به دنبال شک و تردید زروانی و ویژگی­های وی، تا حدودی در ادبیات اسماعیلیان نخستین در قالب کونی و قدر و پس از آن در قالب عقل و نفس انعکاس ­یافته است. ویژگی دیگر، دستیاران خداوند در خلق و تدبیر جهان هستی است. می­توان گفت نقش و کارکردهای امشاسپندان در یاریگری آفریننده هستی با آنچه که در ادبیات اسماعیلی با عنوان هفت کروبی و گاه حدود سته یاد می­شود، قابل مقایسه است. مسئله ای که در این نوشتار دنبال می شود بررسی تاثیر باورهای ایرانی بر آموزه های کلامی اسماعیلیان به روش تاریخی- تطبیقی است. درواقع، هدف نوشتار پاسخگویی به این دو سوال است که: وجوه تشابه بین اندیشه­های ایرانی درباره خلقت و تدبیر جهان و اعتقادات اسماعیلیان چیست و چه عوامل و اسبابی زمینه­ساز تاثیر باورهای ایرانی بر اعتقادات اسماعیلیان بوده است بر همین اساس، در بخش نخست، زمینه­ها و بسترهای تاثیرپذیری آموزه های اسماعیلیه از ادیان ایرانی بررسی شده و در گام دوم نمود برخی تشابهات اعتقادی ادیان ایرانی و آموزه­های شیعیان اسماعیلی گزارش شده است که می­تواند حاکی از احتمال تاثیرپذیری آموزه­های اسماعیلی از باورهای ایران باستان باشد.

زروان, اسماعیلیه, آموزه های اسماعیلی, ادیان ایرانی, آفرینش اسطوره ای, امشاسپندان, هفت کروبی