مقایسه تطبیقی مفهوم شناسی روان و نفس از منظر روان شناسی و قرآن

واژه نفس نزدیک به 300 بار در آیات مختلف قرآن کریم به کار رفته است. به نظر می رسد این واژه قرابت معنایی زیادی با واژه روان دارد؛ تا جایی که بسیاری از اندیشمندان علم النفس را با روان شناسی اسلامی یکی میدانند. برای واژه نفس معانی متعددی ذکر شده است. از طرفی درباره معنای واژه روان هم اتفاق نظر وجود ندارد. این مقاله به بررسی معنا و مفهوم نفس در قرآن و معنای روان در مکاتب مختلف روانشناسی پرداخته و سپس نسبت نفس قرآنی را با روان در روان شناسی سنجیده است. واژه نفس در قرآن در مواردی که در رابطه با انسان به کار می رود، به معنای حقیقت و هویت انسان به کار رفته است و می تواند ابعاد مختلف وجودی او را در بر بگیرد. سیاق آیات است که مشخص می کند در هر موردی کدام وجه از انسان مدنظر بوده است. یکی از ابعاد انسان که در قرآن با واژه نفس هم به آن پرداخته شده است، بعد فراجسمانی اوست. اصلی ترین نقطه تمایز نفس و روان همین جاست. روان در روان شناسی در مکاتب مختلف معنایی مادی و دنیایی دارد. اما در نفسی که قرآن معرفی می کند بعد فرامادی و فراجسمانی بسیار پررنگ است. به طور خلاصه می توان گفت رابطه نفس و روان عموم و خصوص مطلق است. روان زیر مجموعه ای از نفس است. چرا که نفس همه حقیقت انسان را نشان میدهد؛ اما روان به ابعاد محدودی از وجود انسان اشاره دارد.

Keywords:

نفس , قرآن , روان , روان شناسی , انسان