فاطمه مدرسی - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
سجاد خجسته گزافرودی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی – حماسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

یکی از مهم ترین ویژگی های متغیر و بارز عرفان و آثار عرفانی و آثار منثور غنایی، شخصیت متغیر است. سیر شخصیت متغیر نیز از مهم ترین مسائل عرفان و آثار منثور غنایی است؛ تا آنجا که شخصیت متغیر با سیری بغرنج به تکامل شخصیتی نزدیک می شود. تکامل شخصیتی شخصیت متغیر به اشکال گوناگونی در آثار عرفانی و آثار منثور غنایی به ویژه مقالات شمس تبریزی نمود می یابد. شخصیت متغیر عرفانی در مقالات شمس همچون پهلوان ژانر حماسی، ابزارهای گوناگونی در اختیار دارد، ولی در عین حال از پهلوان حماسی متمایز است. مکمل شخصیت متغیر در مقالات شمس، سیر عرفانی اوست. او برای رسیدن به تکامل یا وصال باید این سیر را آغاز کند، اما آغاز سیر در مقالات شمس منوط به گذر از مراحل دیگر است. این مراحل، شخصیت متغیر را با یک ندای درونی فرامی خواند؛ تا آنجا که شخصیت متغیر دچار یک ناخودآگاهی می شود. پس از عبور از مراحل مذکور، شخصیت متغیر به سیری پرمانع گام برمی دارد، این موانع در سیر عرفانی او متمایزند و به اشکال گوناگونی در مقابل شخصیت متغیر عرفانی قرار می گیرند. گاه حرکت شخصیت متغیر خود مانعی در مقابل اوست، این بی ثباتی موانع، موجب تمایز شخصیتی شخصیت متغیر نیز می شود. این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی مبتنی بر تحلیل ساخت گرایانه با تکیه بر مقالات شمس تبریزی می کوشد تا شخصیت متغیر را در سیر تکاملی مورد مطالعه قرار دهد و به فرضیه­های تکرار آغاز شخصیت متغیر در پایان سیر و عدم ایستایی شخصیت متغیر در سیر تکاملی دست یابد.

شخصیت, متغیر, عرفان, سیر, مقالات شمس.