محمد صادق طاهر طلوع دل - دانشیار، گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.
جمال الدین مهدی نژاد - دانشیار، گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.
سیده اشرف سادات - دانشجوی دکتری، رشته معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

تبلور حس ­مکان نیز بر ارزش­ها، نگرش­ها و به ویژه رفتار فردی و اجتماعی افراد در هر مکان موثر است. بنابراین پرداختن به این موضوع در مجتمع­های مسکونی از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف این پژوهش شناسایی درصد تاثیر مولفه های حس ­مکان به عنوان عامل ارتقای کیفیت محیط زندگی است. روش تحقیق این پژوهش از نوع تحلیل محتوا و گردآوری اطلاعات به شیوه استنادی-کتابخانه­ای به همراه پیمایش میدانی است. قلمرو پژوهش مجموعه نظریات مطرح در رابطه با حس مکان از سال 2016 1997- میلادی است. روش آماری در کسب داده­ها نیز براساس تحلیل محتوا و با بهره­گیری از نمونه­گیری هدفمند بوده است. روش تحلیل داده­ها نیز از نوع کیفی- کمی است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد، حس­ مکان عامل ارتقای کیفیت محیط زندگی در تامین رضایتمندی ساکنین مجتمع­های مسکونی موثر است. بر اساس نظرات متخصصین پیشین، حس ­مکان؛ به کمک عواملی همچون، عناصر کالبدی، رفتاری و معنایی مختص هر مکان حاصل می­شود و بر این اساس برای رسیدن به حس­مکان، مولفه­­ ادراکی- معنایی (ذهنی) 37/5%، مولفه­ رفتاری (ذهنی-عینی) 32/5% و مولفه­ کالبدی (عینی) 30/0% اهمیت دارند. ولی طبق پیمایش میدانی و مصاحبه با متخصصین و پژوهشگران حاضر، مولفه های عینی به میزان 38/8%، مولفه های ذهنی 34/6% و مولفه­های رفتاری 26/6% در ایجاد حس مکان موثرند. بنا به نتایج کسب شده از نظرات پژوهشگران پیشین و حاضر، مشخص شد که هر سه عامل عینی، ذهنی و رفتاری به طور همطراز و حدودا یک سوم مقولات تشکیل دهنده عوامل حس­ مکان در ارتقاء کیفیت محیط زندگی و تحقق رضایتمندی سکونتی را در بر می­گیرند.

حس مکان, کیفیت زندگی, عوامل معنایی, عوامل رفتاری, عوامل کالبدی