سیمین سادات حسینی - کارشناس ارشد حقوق خصوصی

اراده به دو لفظ قصد و رضا تجزیه می گردد و یکی از شرایط اساسی برای صحت قرارداد طبق ماده 191 قانون مدنی وجود قصد ورضای طرفین است. اصل حاکمیت اراده نیز با وجود محدودیت های حاضر در حقوق موضوعه به عنوان یک قاعده بیانگر نقشسازنده اراده و اختیار اشخاص در قرارداده است. عیوب اراده از جمله عوامل تاثیرگذاری است که مانع توافق و تحقق اراده سالم درقراردادها می شود در قانون مدنی ایران عیوب اراده محدود به اکراه و اشتباه است. اما در حقوق انگلستان عیوب اراده علاوه بر اکراهو اشتباه تحت عنوان تدلیس و عوامل نفوذ ناروا و ... مطرح می گردد. ضمانت اجرای اراده در حقوق ایران به صورت یک قاعدهکلی و اصول منظم ارائه می گردد این در حالی است که در حقوق انگلستان رویه قضایی از اهمیت زیادی برخوردار است و مبتنیبر قواعد کامن لا و انصاف است. از جمله در اشتباهات یک جانبه و دو جانبه و مشترک نمی توان حکم کلی و ضمانت اجرای قطعی بیان نمود و اگر رویه قضایی اشتباه را تاثیرگذار بداند می تواند اثر قابلیت ابطال یا بطلان را برای آن مطرح نماید. درجه تاثیراکراه در قراردادها در حقوق انگلستان متغیر است اگر اراده را از بین ببرد مبطل عقد میباشد. اما در حقوق ایران اکراه عدم نفوذمعامله را به بار میآورد. تاثیر قصد و رضا در قراردادها تا جایی است که در معاملات صوری و معاملات اشخاص فاقد قصد ازقبیل مجانین بطلان معامله را به بار میآورد. از جمله تاثیرات رضا در قراردادها تنفیذ معاملات فضولی و اکراهی است. در تطبیقاین دو نظام قصد نه تنها در مرحله انعقاد قرارداد بلکه در مرحله زوال موجودات اعتباری از قبیل اقاله و فسخ نیز نقش به سزایی دارد.

قصد، رضا، اصل حاکمیت اراده، عیوب اراده، اشتباه، اکراه، تدلیس، اعمال نفوذ ناروا