مریم جوکار - کارمند شهرداری کلانشهر اراک
صداله حسنی - کارمند شهرداری کلانشهر اراک
روح اله قلعه - کارمند شهرداری کلانشهر اراک
حجت اله کریمی - کارمند شهرداری کلانشهر اراک

حق سرقفلی و حق کسب یا پیشه یا تجارت، از تاسیسهای حقوقی رایج در حقوق موضوعه ایران است که در خصوص وحدت یادوگانگی آن هم در دکترین و هم در رویه قضایی اختلاف نظر وجود دارد و به نظر میرسد این امر ناشی از عدم تبیین ماهیت و طبیعتحقوقی این حق است. این نوشتار با طرح دیدگاه های مختلف به تبیین مفهوم و ماهیت حق سرقفلی به عنوان یک حق و امتیاز و تمایزآن از سرقفلی به عنوان وجهی که توسط مستاجر به مالک یا مستاجر قبلی پرداخت می شود، می پردازد و سپس با رویکردی تحلیلی ازمقایسه حق سرقفلی و حق کسب یا پیشه یا تجارت و بیان جهات اشتراک و افتراق آنها بحث می کند . نظرات اندیشمندان حقوقی و آرایمراجع مختلف قضایی پیرامون ماهیت و اجزای حق کسب و پیشه و تجارت و وجوه تمایز آن با سرقفلی و آثار آن متفاوت و متضاداست. برخی اعتقاد دارند که مفهومی تحت عنوان سرقفلی در قانون روابط موجر و مستاجر 1356 شناسایی نشده است؛ بنابراین درصورتی که حکم فسخ اجاره و تخلیه عین مستاجره صادر شود و بسته به مورد، حق کسب و پیشه و تجارت از بین برود، محمل قانونیجهت مطالبه سرقفلی (مبلغی که مستاجر در زمان انعقاد اجاره به موجر پرداخته است) باقی نمی ماند. در مقابل، باور دیگری وجود داردکه این دو را متمایز از یکدیگر قلمداد کرده و با تحلیل حقوقی، استناد به عرف و تمسک به عدالت، بر این نظر استوار است که در فرضیاد شده، مستاجر متخلف، مستحق مطالبه سرقفلی پرداختی میباشد. واکاوی دو رویکرد پیشگفته با تاملی بر آرای قضایی، مورد نظر اینمقاله است.

حق ، کسب ، پیشه ، سرقفلی، قانون