منیژه قهرودی تالی - استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران
امیر افشاری - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه شهید بهشتی تهران

هدف از پژوهش حاضر بررسی ارتباط ساختار ژئومورفولوژی و الگوی تغییر کاربری اراضی با میزان رواناب تولید شده در حوضه تویسرکان واقع در جنوب غربی دامنه های الوند همدان می باشد. بدین منظور لایه کاربری اراضی برای یک دوره زمانی 32 ساله 1986-2018 تصاویر ماهواره ای لندست TM به وسیله روش طبقه بندی نظارت شده استخراج گردید سپس لایه بارش سالیانه بر اساس داده های 28 ایستگاه هواشناسی استان همدان و روش IDW تهیه شد. برای برآورد رواناب حوضه نیز از روش شماره منحنی(مدل SCS-CN) استفاده شده است، نتایج مطالعات نشان داد که تغییر ارتفاع رواناب های سطحی حوضه مطالعاتی از سال 1986 تا 2018 در پهنه های از آن مشاهدهمی شود که تغییر کاربری اراضی نیز در آن ها اتفاق افتاده است. به عبارتی با گسترش سطوح نفوذناپذیر، و تغییر کاربری اراضی در حوضه آبخیز تویسرکان، ارتفاع رواناب در بخش هایی از حوضه در سال 2018 حدود 197 میلیمتر نسبت به سال 1986 افزایش نشان می دهد. مولفه های بیلان هیدرولوژیکی حوضه مطالعاتی نیز اثرات تغییر کاربری اراضی را بر میزان تولید رواناب را نشان می دهد؛ به گونه ای که تلفات بارش از 115/9 به 109/7 میلیمتر کاهش داشته و ضریب رواناب از 84 به 85/5 درصد افزایش پیدا کرده است. کاربری شهری حوضه مورد بررسی در سال 1985، 4/68 درصد از مجموع مساحت حوضه است که این میزان در سال 2018 به 5/18 درصد می رسد. براساس این تحلیل، سهم کاربری شهری در تولید رواناب حوضه تویسرکان در سال 1965 تنها 3/93 درصد از رواناب حوضه است که به 4/47 درصد در سال 2018 می رسد.

تغییر کاربری اراضی، رواناب، SCS-CN، شهر تویسرکان