تاملی مفهومی بر مسئله اجتماعی

مقدمه: اصطلاح Social problem در زبان فارسی معادلهای متفاوتی را تجربه کرده است که گاه استنباط افراد نیز از بکارگیری آن در زبان فارسی را دستخوش تغییر نموده است. این اصطلاح علاوه بر تعدد ترجمهای، با ابهاماتی مفهومی نیز مواجه است که بیشتر خود را کنار اصطلاحاتی همچون آسیب و کجروی اجتماعی نمایان میسازد و گاه موجب یکسان دانستن حوزه های آسیبشناسی و مسائل اجتماعی شده و یا این دو حوزه، حوزه هایی متفاوت در نظر گرفته میشوند لذا مقاله حاضر به دنبال ارائه تحلیلی مقایسه ای در خصوص تعاریف مسئله اجتماعی است تا در حیطه نظری ابهامات مفهومی مسئله اجتماعی را با سایر مفاهیم نزدیک به آن، مورد مداقه قرار دهد.مرور انتقادی: در مقاله مروری پیش رو، ابتدا با تحلیل و نقد تعاریف مسئله اجتماعی در منابع علمی مختلف مولفه های مورد توجه، احصاء و مورد بررسی قرار گرفت و همچنین نظرات اساتید مطرح در حوزه مسائل اجتماعی اخذ شد. بررسی پیشینه مفهومی و نظری مسئله اجتماعی نشان داد که هم در منابع مکتوب موجود و هم از دیدگاه اساتید مطرح این حوزه، توافق و اجماعی در خصوص تعریف مسئله اجتماعی وجود ندارد. علاوه بر نبود وفاق لازم در تمایز مفهومی مسئله اجتماعی با اصطلاحات مشابه خصوصا0 آسیب اجتماعی، ابهام مفهومی در تعریف مسئله اجتماعی نیز همچنان پابرجاست.بحث: همانگونه که از تعاریف مطرح شده از سوی صاحبنظران و همچنین تعاریف مطروحه در رویکردهای مختلف در خصوص مسئله اجتماعی برداشت میشود، نمیتوان تعریفی مبتنی بر مولفه ای خاص ارائه داد. لیکن با توجه به مولفه های مورد تاکید در هر یک از تعاریف، میتوان مهمترین ویژگیهای مطرح شده برای مسئله اجتماعی را در چندین مولفه دسته بندی کرد. با توجه به تعدد و پراکندگی تعاریف در بخش مطالعات اسنادی و نیز نتایج احصاءشده از مصاحبه های بعمل آمده در خصوص تعریف مسئله اجتماعی، 18 ویژگی مطرح در مسئله دانستن یک پدیده توسط صاحبنظران اولویت بندی شدند. از بین ویژگیهای مطرح شده سه ویژگی مغایربودن پدیده با ارزشهای تعداد زیادی از افراد جامعه، وجود اعتقاد و آمادگی جمعی جهت اقدام برای ارائه راه حل و ناظر بر عملکرد نامناسب نظامهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی بودن پدیده از اهمیت بیشتری برخوردارند. ویژگی سوم مطرح شده (ناظر بر عملکرد نامناسب نظامهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی بودن پدیده) بیان کننده این مطلب است که مسئله اجتماعی پدیدهای بیرون از فرد بوده لذا برای ارائه راهحل باید اصلاحات سیستمی صورت گیرد و فقط با اصلاح در سطح فرد مسئله حل نخواهد شد.

Keywords:

مسئله اجتماعی , آسیب اجتماعی , مشکل اجتماعی , کجروی اجتماعی.