Hasan Najafi Solari - Professor/ Imam Sadegh University
Elahe Hasani - Master of Communication/ Imam Sadegh University

سواد رسانه ­ای در شکل­ گیری هویت تعاملات انسانی بسیار تأثیرگذار است؛ به طور کلی، فرد هنگامی که به تعامل با دیگری می­ پردازد، هویت خویش را به عنوان یک عضو جامعه پیدا می­کند. از طرف دیگر، با ظهور فناوری­ های نوین ارتباطی، دگرگونی بنیادینی در معاملات و ارتباطات انسانی ایجاد شد و هویت در بستر تعاملات اجتماعی تعریف شد؛ اما در جهان معاصر که بشر با سیری وصف ­ناپذیر از جامعه صنعتی به فراصنعتی پا نهاده، در بحث هویت و مباحث اخلاقی و ارزشی سیر قهقرایی پیدا کرده است؛ به طوری که زمینه ظهور و بروز انواع نگرانی ­ها، ناآرامی­ های روانی و اجتماعی را در پی داشته است. در این میان، دین در تمدن بشری و هویت‌بخشی به انسان و جامعه انسانی نقشی اساسی دارد؛ هر چند دین نیز مانند زبان و نژاد شاخه‌ای از فرهنگ است، ولی می‌توان دین را اولین منبع هویت‌ بخشی یک جامعه محسوب نمود. از آن­جا که انتقال ارزش­ها از طریق ارتباطات صورت می­گیرد، با ظهور فناوری ­های جدید نوع ارتباطات نیز دچاردستخوش و دگرگونی ­های بنیادین می­ گردد که همین گستردگی ارتباطات بدون داشتن دانشی برای مواجهه هویت دینی، جوانان ایران معاصر را با نوعی بحران مواجه کرده است. به نظر می­ رسد تنها راه چاره انسان جهت در امان ماندن از این عوارض، این است که گمشده اساسی خود- معنویت و هویت دینی- را هر چه زودتر یافته و به هویت حقیقی خویش پی ببرد؛ البته این کار بدون داشتن علمی برای مواجه با این وسایل ارتباطی محقق نمی ­شود؛ چرا که هویت دینی حول محورهایی هم­چون مرز جغرافیای- سرزمین- دین و مذهب، باورها و سنن فرهنگی و زبان مشترک تعریف می­ شود. از طرف دیگر، دستیابی به جامعه مجازی منجر به اجتماعی شدن بیشتر و سطوح بالاتری از جامعه ­پذیری می­ شود؛ لذا نیاز به سواد رسانه­ ای به عنوان سلاحی برای مقابله با ایدئولوژی و رفتارهای نوپدید کنشگران اجتماعی لازم است. در این پژوهش که بر اساس پرسش اصلی پژوهش مبنی بر این­که آیا سواد رسانه ­ای در حفظ و ارتقای هویت دینی جوانان تأثیرگذار بوده است، با روش مصاحبه توصیفی- تحلیلی انجام یافته است. یافته­ های پژوهش حاکی از آن است که استفاده از رسانه­ ها- به ویژه شبکه ­های اجتماعی مجازی- بدون داشتن دانش و مهارت سواد رسانه­ ای باعث تغییرات در میزان هویت ‌دینی جوانان شده و با تغییر یا جایگزین شدن عوامل دیگر، معناسازی هویت را دستخوش تغییر نموده‌اند.

هویت دینی جوانان سواد رسانه ای فضای مجازی