بررسی تحمل به یخ زدگی در علف های هرز جودره (Hordeum spontaneum Koch.) و چاودار وحشی (Secale cereale L.) در مقایسه با گندم (Triticum aestivum L.) در مرحله دو برگی

در مناطق معتدلی همچون ایران، تحمل به تنش یخ زدگی، یکی از عوامل موفقیت گیاهان در کشت پاییزه است. بنابراین ارزیابی تحمل به تنش یخ زدگی گیاهان زراعی و علف های هرز رایج آن­ها، ضمن دستیابی به اطلاعاتی در خصوص توان رقابتی آن ها در این شرایط، سبب کسب اطلاعات مناسبی درزمینه مدیریت علف های هرز خواهد شد. به همین منظور، آزمایشی در پاییز سال 1396 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. گندم رقم پیشگام و توده بومی قزل خوشه و علف های هرز جودره و چاودار وحشی، گیاهان مورد مطالعه بودند که در شرایط طبیعی، تا مرحله دو برگ حقیقی رشد یافتند و سپس در معرض دماهای مورد نظر (دماهای مثبت چهار، صفر، منفی چهار، منفی هشت،  12-، 16- و 20- درجه سانتی گراد) قرار گرفتند. نتایج نشان داد که درصد نشت الکترولیت ها با کاهش دما از منفی هشت درجه سانتی گراد شروع به افزایش کرد و در دمای 20- درجه سانتی گراد به حداکثر میزان خود رسید. درحالی که تمام گیاهان تا دمای 12- درجه سانتی گراد، بقای 100 درصدی خود را حفظ کردند، بقای جودره در این دما، 36 درصد کاهش یافت. میزان بالای LT50suجودره و در نتیجه کاهش سریع­تر بقای این گیاه، حساسیت بیشتر این گیاه به دماهای یخ زدگی را نسبت به سایر گیاهان تایید کرد. در دمای 12- درجه سانتی گراد، علف­هرز جودره با کاهش وزن خشک بیشتری در مقایسه با سایر گیاهان مواجه شد که با توجه به RDMT50بالا، حساسیت بیشتر این گیاه به دماهای یخ زدگی را نشان داد، درحالی که چاودار وحشی به همراه گندم (رقم پیشگام و توده قزل خوشه)، RDMT50کمتری داشتند و این موضوع نشان دهنده توان بالای رقابتی چاودار وحشی در شرایط تنش یخ زدگی بود. بین درصد نشت الکترولیت ها و درصد بقاء و همچنین درصد بقاء و LT50su، همبستگی منفی و معنی داری (به ترتیب *93/0-r=  و **99/0- r=) مشاهده شد؛ بنابراین و بر اساس نتایج آزمایش حاضر، اولویت مدیریت علف های هرز در مناطقی با شرایط اقلیمی سرد، با چاودار وحشی است.

Keywords:

بقاء , تحمل یخ زدگی , دمای پنجاه درصد کشندگی , نشت الکترولیت ها , وزن خشک