محمود مرادی طیبی - دانش آموخته کارشناسی ارشد سازه های آبی، گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، پرد یس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهرا ن
ابراهیم امیری تکلدانی - دانشیار گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران

سازه های کنترل رقوم بستر نظیر سدهای کوتاه بتنی و سنگریزه ای، سدهای گابیونی، و کف بند نفوذپذیر، نقش مهمی در جلوگیری از افزایش ارتفاع سواحل رودخانه ها و در نتیجه افزایش پایداری آن سواحل در برابر انواع گسیختگی ها ایفا می نمایند. در میان این دسته از سازه ها، علیرغم سادگی کف بند نفوذپذیر، تاکنون مطالعه ای در خصوص تاثیر آن بر نیمرخ سطح آب بالادست این سازه هیدرولیکی به منظور امکان انجام تغذیه مصنوعی و نیز مقدار عمق چاله آبشستگی در پایین دست آن انجام نشده است. در این تحقیق تاثیر کفبند نفوذپذیر بر نیمرخ طولی سطح آب در بالادست و اثرجانبی آن بر تغذیه مصنوعی و نیز عمق چاله آبشستگی درپاییندست در یک کانال آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گرفت. بررسی نیمرخ های سطح آب بر روی کفبند و در بالادست آن در شیب های مختلف نشان داد که با افزایش شیب کانال ارتفاع تاج پسزدگی تا 10 درصد کاهش یافته در حالی که طول پسزدگی به دلیل وجود کفبند نفوذپذیر به میزان 125 درصد بسته به مقدار شیب افزایش می یابد. مشخص شد که در محدوده شیب های درنظر گرفته شده در این تحقیق، اثر شیب بر مقدار پسزدگی کم بوده و مقدار آن حداکثر حدود 4 درصد است. همچنین مطالعات نشان داد که با کاهش اندازه مصالح سنگریز تشکیل دهنده کفبند، مقدار پس زدگی حداکثر تا 11 درصد افزایش یافته و در عین حال مقدار آن برای یک اندازه سنگریزه و شیب خاص، در دبی های کمتر، بزرگتر از دبی های بیشتر می باشد. در این تحقیق یک رابطه برای محاسبه درصد پس زدگی با استفاده توام از داده های آزمایشگاهی و تحلیل ابعادی برای محدوده ای معین بدست آمد. میانگین خطای نسبی رابطه ارائه شده کمتر از 2/6 درصد بدست آمد که نشاندهنده درستی قابل قبول آن می باشد. رابطه دیگری به منظور تعیین مقدار افزایش نفوذ به دلیل پس زدن ناشی از احداث کفبند نفوذپذیر نسبت به حالت شاهد، ارائه شد که میانگین خطای نسبی آن حدود 6/6 درصد برآورد شد. همچنین بررسی عمق چاله آبشستگی در پاییندست سازه کفبند نفوذپذیر نشان داد که در سرعت های بررسی شده، عمق چاله آبشستگی اندک بوده و قابل صرفنظر می باشد.

کف بند نفوذپذیر، سازه های کنترل، عمق چاله آبشستگی، پس زدگی سطح آب