سیدعبداالله افتخاری - دانشیار گروه علوم باغبانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، خوزستان
مختار حیدری - دانشیار گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ملاثانی، خوزستان
زینب نصری دشت ارزندی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ملاثانی، خوزستان

یکی از منابع وارد شدن فلزات سنگین به جیره غذایی انسان مصرف سبزی ها می باشد. اسفناج در میان سبزی های برگی دارای ارزش غذایی زیادی بوده و برگ ها و ساقه های ظریف آن به صورت خام یا فرآوری شده مورد استفاده قرار می گیرند. اگرچه در زمینه جذب عناصر غذایی و فلزات سنگین در گیاه اسفناج گزارش های زیادی منتشر گردیده است ولی در مورد اثر تفاوت های ژنتیکی بر جذب عناصر غذایی اسفناج اطلاعات محدودی در دسترس می باشد. در آزمایش حاضر میزان جذب عناصر کم مصرف (آهن، روی، مس، منگنز) و فلزات سنگین (کادمیوم و سرب) در بخش هوایی 44 توده اسفناج جمع آوری شده از نقاط مختلف ایران پس از کشت در خاک و بدون انجام تیمار اندازه گیری شد. نتایج نشان دادند کادمیوم در بخش هوایی توده های اسفناج 2، 3، 5، 4، 6، 7، 8، 11،13، 14، 15، 16، 20، 31 وجود داشت و بیشترین مقدار آن در توده 20 بود ( 0/85 میکروگرم در گرم وزن خشک) ولی در بخش هوایی سایر توده ها وجود کادمیوم تشخیص داده نشد. در توده های اسفناج 27 تا 43 وجود سرب در بخش هوایی تشخیص داده نشد. بیشترین میزان سرب در بخش هوایی توده 44 بود (3/06 میکروگرم در گرم وزن خشک) . بیشترین میزان عناصر کم مصرف مس 6/22 میکروگرم در گرم وزن خشک ، آهن 486/75 میکروگرم در گرم وزن خشک ، روی (35/25 میکروگرم در گرم وزن خشک) و منگنز 139/95 میکروگرم در گرم وزن خشک به ترتیب در بخش هوایی توده های اسفناج 26، 1، 28، 28 بود.نتایج آزمایش نشان داد تفاوت های معنی داری در میزان تجمع عناصر کم مصرف روی، مس، آهن و منگنز و هم چنین فلزات سنگین کادمیوم و سرب در توده های اسفناج وجود داشت. بخشی از این تفاوت مربوط به وجود تفاوت در خصوصیات رشد رویشی توده های اسفناج می باشد. پیشنهاد می گردد در زمینه پاسخ های فیزیولوژیکی توده های اسفناج بومی ایران به فلزات سنگین وارتباط آن با جذب سایر عناصر به خصوص عناصر کم مصرفم طالعات بیشتری انجام گردد تا یتوان توده های اسفناج حساس و متحمل به فلزات سنگین را در ایران شناسایی نمود.

اسفناج، ارزش غذایی، آلودگی خاک، کیفیت، منابع ژنتیکی