مهسا جمعدار - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی منابع آب، گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران
مهدی سرائی تبریزی - استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران،تهران، ایران .
لادن حاتمی - کارشناس شرکت آب منطقه ای استان البرز

احداث قنوات و بهره برداری از آنها یکی از روش های باستانی تامین آب خصوصا درمواقع خشکسالی در ایران می باشد. در این روش بدون صرف انرژی و تنها از طریق نیروی ثقل، از دیر باز تاکنون بخشی از آب موردنیاز مصارف کشاورزی، شرب و خانگی تامین شده و می شود. استفاده از این روش تامین آب پس از گسترش امکانات حفر چاه های نیمه عمیق و عمیق کاهش یافته و در برخی نقاط کشور نیز احداث قنات جدید متوقفشده است. برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی از طریق بهره برداری بی رویه از چاه ها همراه با افزایش تعداد چاه ها و عدم تغذیه طبیعی به دلایل مختلف به خصوص تغییر کاربری اراضی، نحوه ی به بهره برداریاز اراضی وآب و هوا منجر به کاهش آب دهی و یا خشک شدن قنوات شده است بر این اساس منظور از این تحقیق بررسی و تجزیه و تحلیل اثرات عملیات آبخیزداری به روش تغذیه مصنوعی در افزایش آبدهی قنواتاز طریق بهره برداری از سیلاب ها و مدیریت سیل می باشد.حوزه آبخیز مورد مطالعه حوضه فوجرد با مساحت 26741/2 هکتارنه این حوضه در 70 کیلومتری شهر قم واقع گردیده است. در این تحقیق داده های کمی و کیفی آب قنوات در پهنه های اجرای اقدامات و عملیات تغذیه مصنوعی آبخانه ها (آبخوان ها) و با استفاده از تجزیه تحلیل های روند تغییرات رفتار هیدرولوژیکی (به صورت کمی و کیفی) در قنوات منتخب حوضه مورد بررسی قرار گرفته و نتیجه تغییرات آبدهی قنوات منتخب (گمبله و نوح آباد) در قبل و بعد از اجرای برنامه های تغذیه مصنوعی شامل احداث حوضچه تغذیه و پخش سیلاب به ترتیب در حوزه آبگیر آنها طی سال های 1373 تا 1388 نشانگر این است که مقادیر دبی قنوات به ترتیب از 5/6 و 5/8 لیتر در ثانیه در سال 1373 قبل از عملیات تغذیه مصنوعی به 12/5 و 8/3 لیتر در ثانیه در سال 1388 افزایش یافته است ونتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل تاثیر تغذیه مصنوعی در خصوصیات کیفی آب این قنوات مبتنی بر روش همبستگی نشان دهنده این است که کیفیت آب دو قنات مورد بررسی در اثر اجرای عملیات ابخیزداری بهبود یافته اند که این بهبود نقش موثری در کاهش اثرات خشکسالی در منطقه داشته است.

خشکسالی، آبخیزداری، قنوات، تغذیه مصنوعی