محمد کشاورز - دانش آموخته دکترای زبان و ادبیات فارسی

این پژوهش با هدف شناسایی مبانی نظری رنگ در نگارگری مکتب هرات و مشخصا نگارههای نقاش نامدار، کمال الدین بهزاداز دیدگاه نجم الدین کبری انجام شده است. به همین منظور در مرحله اول، نظریه های علمی و عرفانی رنگ در آراء نجم الدین کبری و عرفان اسلامی و جایگاه آن در مکتب هرات مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته است. سپس 3 نگاره از آثار کمال الدین بهزاد به صورت غیر تصادفی در مرحله دوم انتخاب شدند و چگونگی تاثیرپذیری بهزاد از اندیشه های نجم الدین کبری، عارف بزرگ قرن ششم ه.ق به منظور شناخت دقیق دستاوردهای نگارگران مکتب هرات با استفاد از تجزیه و تحلیل کیفی و کمی بررسی گردید. اثبات این فرضیه که مبانی نظری رنگها در نگارگری مکتب هرات از آراء عرفای ایرانی به ویژ نجم الدین کبری سرچشمه میگیرد، اساس این پژوهش بوده است.روش تحقیق، توصیفی_تحلیلی و شیوه کتابخانهای بود و در طی آن این نتیجه حاصل شد که نگاه عرفای ایرانی به ویژ نجم الدین کبری به نور و رنگ و انوار رنگین، بر نگاه نگارگران مکتب هرات _و به ویژه کمال الدین بهزاد به عنوان یکی از مطرح ترین نقاشان این مکتب_ تاثیرگذار بود؛ آنچنانکه نگارگران مکتب هرات به معانی عرفانی رنگها توجه بیشتری کرده و آنها را آگاهانه و با شفافیت ویژ در آثارشان به نمایش گذاشتند. در نهایت از آنجا که تمامی این نظریه ها به شناخت بنیادین هنرمندان از رنگ و تاملات حکمی و عرفانی درباره آن باز می گردد، اثبات شد که حضور رنگ در نگارگری ایرانی، حضوری هم سو با مبانی نظری رنگها در عرفان اسلامی_ایرانی داشته است.

رنگ، عرفان اسلامی، مکتب هرات، نجم الدین کبری، نگارگری ایرانی