رسول بهنام - استادیار گروه ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید رجایی ارومیه

یکی از بزرگترین نعمت های خداوند متعال به انسان که عالی ترین منبع رشد و کمال نیز بشر به شمار می رود؛ آزادی و آزادگی است. این مهم بارها و به شکل های گوناگون، در آیات قرآن کریم و احادیث اسلامی مورد تاکید قرار گرفته است. عرفا و شعرای فارسی گوی و فارسی دان نیز، به تبع منویات دین مبین اسلام در این باره بسیار سروده و این واژه ها یا مترادفات و هم مضمون های آن ها را در آثار خود به کار برده اند؛ به عنوان مثال همین بس که حافظ خود را غلام همت آن میداند که در زیر چرخ کبود از هر چه رنگ تعلق پذیرد آزاد است. در این راستا، نیم نگاهی به دیوان اشعار بیدل دهلوی معلوم می دارد که ایشان نیز در کاربرد واژه های آزاد، آزاده، آزادی و آزادگی ید بالایی داشته و حتی گوی سبقت را از دیگران نیز ربوده است به طوری که بسامد این ابیات در دیوان او به بیش از 260 بیت می رسد . این اوصاف نشان می دهد که هدف مطالعه حاضر بررسی معانی و مضامین ابیاتی از بیدل دهلوی است که در آن ها یکی از واژه های آزادگی و آزادگی به کار رفته باشد تا بیشتر و بهتر معلوم گردد که ایشان با این کلمات به دنبال چه مضامینی بوده اند. برای همین منظور، با استفاده از روش های تحقیق کمی، روش توصیفی – تحلیلی به عنوان روش مطالعه قرار گرفته و با ابزار کتابخانه ای و سندکاوی، در خصوص معانی و مضامین این واژه ها، مطالعات لازم انجام و داده ها جمع آوری شد. نتایج نشان داد که بیدل، آزادگی و آزادی را مترادف هم به کارگرفته و با هر دو کلمه، اغلب ترک تعلقات دنیوی را منظور می کرده است و پیوسته تعلقات را مانعی برای رسیدن به حق و حقیقت می دانسته است.

آزادگی، آزادی، بیدل دهلوی، تعلقات دنیوی