نرگس ذاکرجعفری - دانشیار گروه موسیقی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

هدف از انجام این پژوهش، شناخت نفوذ هنر و جامعه ی موسیقایی ایرانی ساسانی در جامعه ی پس از آن یعنی قرون اولیه اسلامی است. در پژوهش حاضر دو دوره ی متفاوت از نظر فرهنگی اجتماعی مورد بررسی تطبیقی قرار میگیرند تا تغییرات نقش و جایگاه موسیقیدانان و عوامل موثر بر این تغییرات شناسایی گردد. بدین منظور مطالعه ی دوره ی ساسانی به عنوان آخرین حلقه از دوران ایران باستان و دوره ی اموی و عصر اول عباسی به عنوان نخستین قرون اسلامی زوایای مهمی از تاریخ موسیقی ایران را روشن میسازد. با مطالعه ی جایگاه اجتماعی موسیقیدانان در این دو دوره به اشتراکات فراوانی میتوان دست یافت ازجمله: حمایت فراوان حاکمان وقت از موسیقی و موسیقیدانان، پایگاه بالای اجتماعی موسیقیدانان در جامعه، درجه بندی موسیقیدانان دربار برحسب مهارت، حائل شدن پرده بین نوازندگان و شاهان و خلفا. از نکات افتراق این دو دوره ی تاریخی میتوان گفت دردوران اسلامی احتمال ارتقاء و تغییر از طبقه ای به طبقه ی دیگر آسانتر از عصر ساسانی صورت میگرفته است. موضوع دیگر مربوط به منع مذهبی علیه موسیقی در قرون نخستین اسلامی است که در عصر ساسانی سابقه نداشته است. روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی است و گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای انجام شده است.

موسیقی ساسانی، موسیقی قرون نخستین اسلامی، جایگاه اجتماعی موسیقیدانان، موسیقی اموی، موسیقی عباسی.