روح افزا قدوسی - عضو هیئت علمی گروه صنایع دستی دانشگاه بجنورد

نور و روشنایی در اسلام مقدس شمرده می شود. برقراری روشنایی، علاوه بر رفع نیاز از اعتقادات مسلمانان سرچشمه گرفته وآداب برقراری آن، امری پر فیض محسوب می شود. این امر باعث شکل گیری آداب و حرفه هایی در جهت برقراری آن وساخت اشیاء روشنایی شده است. اماکن مذهبی همیشه از اولین و مهمترین اماکنی بوده اند که روشنایی آنها امری مقدس محسوب می شده است و بسیاری از اشیاء روشنایی از جمله چراغ، متناسب با فضای مورد استفاده ساخته و استفاده می شدند. حرم مطهر امام رضا (ع) یکی از نمونه های شاخص معماری ایرانی -اسلامی است و می توان نشانه های بارز هنر ایرانی اسلامی را در آن مشاهده کرد. علاوه بر نمونه آثار به جای مانده در حرم امام رضا (ع)، اسناد خطی موجود در مجموعه آستان قدس اطلاعات بسیاری در اختیار می گذارند. موضوع اغلب اسناد ، در ارتباط با وقف، لیست اموال، هزینه و ... هستند که از میان آنها می توان به اطلاعات آثاری دست یافت که امروزه موجود نیستند. اشیاء روشنایی به مجموعه ای اطلاق می شود که جهت برقراری روشنایی مورد استفاده قرار می گیرند، از جمله چلچراغ، قندیل، مشعل، شمعدان و... .نگارنده در این پژوهش در پی پاسخ به این سوال است که از چه نوع اشیاء روشنایی در مجموعه حرم امام رضا(ع) استفاده می شده که در میان اسناد به جای مانده در مجموعه آستان قدس از آنها یاد شده است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی خواهد بود که از طریق گرد آوری اطلاعات به شیوه میدانی و کتابخانه ای صورت خواهد گرفت. یافته پژوهش نشان می دهد بسیاری از اشیاء روشنایی خصوصا قندیل، چلچراغ، شمعدان و پیه سوز در مجموعه حرم مطهر استفاده می شده اند. از میان اسناد می توان به اطلاعاتی در خصوص مکان مورد استفاده آنها، فرم، تزئینات، جنس، مالکیت اثر و... نیز دست یافت.

حرم امام رضا (ع)، اشیاء روشنایی، اسناد، صفوی، قاجار