سیدمهدی میرهاشمی - گروه معماری، دانشگاه بجنورد، ایران

مکان؛ هنوز هم موضوع مطالعه بسیاری از پژوهش های هنر و معماری را تشکیل می دهد. در چنددهه گذشته تقریر های غالبا انسان گرایانه، آن را به مثابه روحی معرفی نموده است که به محیط جان می دهد. طبق معمول وجود رویکردهای مختلف، توافق بر سر این پدیده را بعید می نمایاند. این مقاله سعی دارد تا مکان را به نحوی تعریف و حدود آن را تبیین نماید، به صورتی که تعریف مورد نظر از طرفی مبین ابعاد وجودی مکان باشد و از طرفی ویژگی های ملموس و انسانی بودن را به همراه داشته باشد؛ تا بدینوسیله از چنگ تقلیل گرایی شیوه های علمی برهد والبته به مانند برخی شیوه های ذهنیت گرا دچار نسبیت نشود. در این مسیر تلاش شده است تعریفی ابتدایی و بدیهی از مکان بدست آید سپس از آن به عنوان بستری برای رسیدن به تعریفی کاربردی بهره گیری شود. در بین رویکرد های مختلف فکری، رویکرد عقل گرای اسلامی به دلیل تکیه بر خرد و منطق در کنار استفاده از ادراک انسان به مثابه ملاک ارزیابی، به عنوان دیدگاهی مناسب انتخاب شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد حکمت مشاء بر جنبه وجودی تکیه دارد، و علی رغم شهرتش در اکتفا به عقل؛ انسان را به عنوان ملاکی برای یافتن ابعاد موضوع و حقیقت آن به رسمیت می شناسد. نگاه عقل گرای حکمت مشاء میتواند نقطه عزیمت به سوی تعریفی کاربردی و انسانی از مکان باشد و بستر مناسبی برای نیاز های حوزه معماری ایجاد نماید.

معماری، مکان، ابن سینا، حکمت مشاء