احسان امیرپور
مهدی محمدزاده - دکتری هنر در ادیان، دانشیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

نگارگران ایرانی از مفاهیم رنگها در آراء عرفا در آثارشان استفاده کردهاند. در نزد برخی از عرفا رنگ به عنوان عنصر بیانکننده مراتب سیر و سلوک و یکی از کنش های نمادین برای شرح مفاهیم عرفانی همواره مورد توجه بوده است. پرسشی که مطرح است این است که در نگاره پلنگینه پوشان، چه استفاده ای از مفاهیم رنگ در منظر عرفان کبرویه شده است. پژوهش پیشرو به روش توصیفی- تحلیلی با هدف شناسایی مبانی نظری رنگ در نگاره بارگاه کیومرث(پلنگینه پوشان) اثر سلطان محمد بر اساس دیدگاه عرفانی نجم الدین کبری انجام گرفته است و در پی شناخت ارتباط بین نظریات عرفانی نجم الدین و مبانی رنگ به کاربرده شده در این نگاره است. همچنین داده های این پژوهش به صورت کتابخانه ای و از طریق فیش برداری گرداوری شده اند.1 با انطباق دیدگاه شیخ نجم الدین و نحوه بکارگیری رنگ در این نگاره به این نتیجه میرسیم که، سلطان محمد با این تفکر عرفانی آشنا بوده و برخی از اصول آنرا را در عنصر رنگ، اثر خود به نمایش میگذارد و میتوان چنین استنباط کرد که این گونه بیان عرفانی از رنگ، برگرفته از شهود تجلی کمالی و جلالی می باشد، که به صفا و اشراق نزدیک است و حاصل حضور رنگهای الوان و همه رنگ هاست که گویی در جریان و سیلانی قرار دارند. همچنین رنگ طلایی که اشاره به نوعی بی زمانی دارد و نشانه اشعه عالمتاب و طبیعت بهشتی یا جهان ملکوتی است.

رنگ و عرفان، سلطان محمد نقاش، نگارگری تبریز، عرفان کبرویه.