صبا کارگران - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر موسسه آموزش عالی ارم شیراز
اشکان رحمانی - استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه شیراز، دانشکده هنر و معماری، بخش هنر

گبه یکی از دست بافته های جنوب و جنوب غرب ایران است که مواد اولیه آن تابع شرایط زیست محیطی و جغرافیایی محل زندگی خالق آن است. با توجه به این امر، این دست بافت هنری بیشتر در بین عشایر بافته می شود. گبه دارای نقوش و رنگ هایی است که نقوش و رنگ های مذکور نیز تابع شرایط جغرافیایی و زیست محیطی و همچنین عوامل گوناگون دیگری می باشد. استان فارس با داشتن بیشترین عشایر چه از نظر تعداد و چه از نظر تنوع قومی (لر، عرب، ترک) و چه از نظر تمدنهایی که در این سرزمین شکل گرفتهاند موجب فراهم آمدن گنجینه ای از نقوش شده است. گبه همانند دیگر دست بافته های عشایری و روستایی دارای طرح و نقش های خاصی مانند طرح های خشتی، ترنجی، زیگزاگی، محرمات، چهار فصل، کف ساده و همچنین نقشمایه های جانوری، گیاهی، انسانی، نقشمایه های هندسی و انتزاعی و نقشمایه های طبیعی از جمله خورشید و آب می باشد. عوامل متعددی در شکل گیری این نقوش موثر بوده است این گونه عوامل را می توان چنین دسته بندی نمود: عوامل ماهوی که خود به عوامل تاریخی، اجتماعی، اساطیر و فرهنگی و سیاسی تقسیم بندی شده و عوامل مادی را می توان ویژگیهایفنی بافت، جغرافیای طبیعت اطراف و اقتصادی برشمرد. در پژوهش حاضر، سعی بر آن است که ابتدا طرح و نقش گبه شناسایی و سپس عوامل گوناگون در شکل گیری نقوش و استفاده از رنگ ها در گبه مورد واکاوی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

گبه، نقوش، رنگ، فارس