مائده واخیده - کارشناسی ارشد هنر اسلامی گرایش نگارگری، مدرس گروه صنایع دستی دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران
محمد اعظم زاده - استادیار گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران.

ماندالا یکی از کهن الگوها، واژه ای سانسکریت، به معنی دایره مقدس و نمادی از کمال است. معمولا از دوایر متحد المرکزی تشکیل شده است که علاوه بر شکل گیری در هنرهای مختلف به اشکال گوناگون در طبیعت نیز نمود پیدا کرده است. ماندالادر سنت دینی هندو و بودایی از دیر باز مقدس بوده و مبنای ساخت معابد و بناهای معماری بوده است. در پژوهش پیش رو باتوجه به اهداف خاص در راستای تمرکز در هنرهای سنتی از جمله گل و مرغ و شناخت برخی از الگوهای تصویری معتبر، نگارندگان به بررسی تجلی ماندالا در آثار گل و مرغ محمد زمان سوم و محمد باقر اصفهانی، دو تن از هنرمندان دوره زندیه میپردازند. این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی است و شیوه گردآوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای و اسنادی میباشد. نتایج تحقیق نشان داده است که طرح ماندالا در اجزا گل و مرغ بصورت دوایر متحدالمرکز و دوایر غیر متحدالمرکز قابل رویت است و نیز این قاعده در برگ ها و ساقه ها هم دیده می شود. ارتباط ساقه ها، برگها و گل و مرغها ترسیم شده در تابلو به شکل انداموار به ساختاری متحد و واحد منجر گردیده است و همچنین دو شیوه طراحی حلزونی و دایره ای در گل و مرغ ها نمود بصری پیدا کرده است.

ماندالا، گل و مرغ، محمد زمان سوم، محمد باقر اصفهانی، دایره