مطالعه شیوه های بازنمایی نقش پادشاه بر روی مهرهای دوره های ماد و هخامنشی

مهر در ایران از هزاره پنجم قبل از میلاد ، در سطح وسیع مورد استفاده بوده است. این مهرهای اولیه در تپه های کهن ایران مانند تپه گیان، تپه حصار، تپه سیلک، تل باکون و نیز از نواحی جنوب و جنوب غربی ایران مثل شوش لایه A و Bو چغامیش به فراوانی یافت شده اند. کثرت و تنوع مهرهای به دست آمده در نقاط مختلف ایران نشان دهنده اهمیت و اعتبار این نوع از اشیاء در ایران است. در نیمه اول هزاره چهارم قبل از میلاد با اختراع مهر استوانه ای تحول عظیمی در صنعت ساخت مهر به وجود آمد و مهرهای استوانه ای به تدریج جایگزین مهرهای مسطح گردیدند. مهرهای استوانه ای از دوره پروتوعیلامی به عنوان مهمترین شکل مهرهای رسمی، در ایران کاربرد داشته اند. مهرهای رسمی به طور ویژه متعلق به افرادی از طبقه اجتماعی خاص و یا پادشاه و خاندان سلطنتی-ولیعهد- بوده اند. این پژوهش با تکیه بر روش اسنادی، و شیوه تحلیل محتوا، مهرهای رسمی دو دوره ماد و هخامنشی را بررسی میکند. با توجه به تعداد انبوه مهرهای موجود، 60 مهر(20 مهر از دوره ماد و 40 مهر از دوره هخامنشی)، که دارای اطلاعات باستان شناسی معتبر و تایید شده هستند و مستقیما به بازنمایی تصویر پادشاه پرداختهاند، در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است.هدف از پژوهش شناسایی و طبقه بندی مضامین مورد استفاده در بازنمایی تصویر پادشاه است. نتایج پژوهش نشان میدهد که مجموعه مضامین مرتبط با شخص پادشاه در دوره هخامنشی نسبت به دوره ماد، تنوع بیشتری دارد. سه مضمون شکار، مبارزه با حیوانات و نیایش، مضامین اصلی هستند که در هر دو دوره استفاده شده است. در دوره هخامنشی صحنه های جنگ و نیز صحنه های درباری و بارعام به مضامین فوق افزوده شده است اما در دوره ماد صحنه اعطای حلقه قدرت، مهمترین مضمون مورد استفاده است.

Keywords:

مهر , نقش مایه پادشاه , ماد , هخامنشی.