علی اقرء - کارشناس پایگاه میراث جهانی تخت جمشید -

حفاظت از آثار تاریخی نیازمند برنامه ریزی مدون و جامعی است که به واسطه آن بتوان آینده را از نحوه عملکردمان آگاه سازیم و این وظیفه را به قضاوت آنها بسپاریم. اما حفاظت بدون الگوی فنی، بدل به طرحی مخرب می گردد که نه تنها امر حفاظت را هدفمند نمی کند بلکه به تخریب و تاثیر عوامل مخرب بر حفاظت از آثار تاریخی نیز کمک می کند. از منظر زمین ریخت شناسی نیز می توان الگوهایی را تدوین نمود که مبتنی بر اصل حفاظت باشد. الگوی شیب زمین و وضعیت آبهای سطحی در محوطه های مختلف باستانی از مواردی است که می تواند عاملی مخرب در چنین مکان هایی باشد. شناخت شیب و برنامه ریزی، کنترل و مدیریت وضعیت آب های سطحی در مناطق مختلف، به دلیل مخرب بودن این عنصر در مدت زمان طولانی بسیار حائز اهمیت است. الگوی شیب طبیعی زمین جهت حرکت آب را مشخص می کند و حضور آثار باستانی در مسیر آن باعث تخریب و فرسایش آنها و در یک کلمه تاثیر و تاثر مخرب هر دو بر هم یعنی آب و بنای تاریخی می شود. از جمله این محوطه های باستانی می توان به مجموعه برزن جنوبی تخت جمشید اشاره کرد که پس از کاوش های باستان شناختی و مرمت آن در سال 1352-1347 خ، این مجموعه ارزشمند دوره هخامنشی طی گذشت سالیان و تاثیر عوامل مخرب از جمله تاثیر روان آب ها به آواری مبدل گردید. مدیریت رفتار آبهای سطحی و هدایت آن و نظارت بر رفتار آن در راستای حفاظت از آثار باستانی امری حیاتی است. همانگونه که هخامنشیان این امر را به نحوی شایسته انجام داده اند و نوع سامانه دفع آب مجموعه برزن جنوبی تخت جمشید گواه این موضوع است. این مقاله میکوشد با توجه به شناختی اولیه در خصوص وضعیت شیب مجموعه برزن جنوبی به منظور حفظ سازه های معماری موجود از گزند آبهای سطحی پس از خواناسازی در ساختمان های موجود و آشنایی با نوع سامانه دفع آبهای سطحی، از قابلیت های مهندسان باستانی کمک گرفته و پس از مرمت هر بنا، این طرح ها را اجرایی کند.

تخت جمشید، برزن جنوبی، ساختمان A دفع آبهای سطحی، الگوی شیب