علی عطایی - فارغ التحصیل دکتری دانشگاه تبریز، دانشکده کشاورزی، گروه علوم و مهندسی خاک
محمدرضا نیشابوری - استاد گروه خاک شناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
مهدی اکبری - دانشیار موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج- ایران
اصلان اگدرنژاد - استادیار، گروه علوم و مهندسی آب، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

گنجایش آب انتگرالی یا IWC به عنوان یکی از معیارهای جدید فراهمی آب خاک، از ضرایب وزنی تعریف شده برای در نظر گرفتن محدودیت­های فیزیکی مختلف استفاده می­کند. همچنین این قابلیت را دارد که از پاسخ گیاهی نیز برای استخراج ضریب وزنی استفاده نماید. در این پژوهش پس از اعمال تیمارهای آبیاری قطره­ای سطحی (DI) و زیرسطحی (SDI) و اندازه­گیری ویژگی­های فیزیکی خاک و توزیع رطوبت و شوری ناحیه ریشه، سعی شد که ضمن محاسبه IWC با خصوصیات فیزیکی خاک، از جریان شیره آوندی (SF) به­عنوان یک پاسخ گیاهی، برای استخراج ضریب وزنی در محاسبه IWC استفاده شود. نتایج نشان داد که مقدار SF در طول دوره آبیاری کاهش یافت و میزان کاهش در سامانه DI بیشتر از SDI بود. با توجه به حجم یکسان آب آبیاری در این دو تیمار، اختلافات مذکور ناشی از چگونگی توزیع رطوبت و املاح در ناحیه ریشه در این دو سامانه و بیان­کننده مزیت آبیاری  SDIدر فراهمی آب خاک بود. محاسبه معیارهای فراهمی آب نشان داد که با اعمال محدودیت شوری از طریق رابطه گرانولت   در سامانه DI و SDI به ترتیب 0557/0 و 0545/0  به دست آمد؛ اما IWC  به دست آمده از SF ( )، 176/0 و 191/0 و نزدیک به IWC بدون اعمال شوری (188/0) بود. تابع شوری ونگنوختن اثر شوری را به صورت منطقی­تری در  اعمال کرد ( به ترتیب 146/0 و 151/0) و مشاهده شد که علاوه بر کاهش کمتر در IWC، مقدار انرژی جذب واحد آب نزدیک به  بود. این یافته نشان می­دهد که ضرایب وزنی در نظر گرفته شده برای اعمال محدودیت­های فیزیکی در  از نظر انرژی جذب و میزان فراهمی آب بهترین برآورد را از شرایط فیزیکی خاک دارد. بر پایه تمامی معیارهای فراهمی آب خاک، سامانه آبیاری SDI آب قابل استفاده بیشتری و انرژی جذب آب کمتری را نسبت به DI نشان داد. 

ضریب وزنی, فراهمی آب خاک, مکش خاک, محدودیت جذب آب