نسرین صادقیان - دکتری فیزیک و حفاظت خاک، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
علیرضا واعظی - استاد فیزیک و حفاظت خاک، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
ابوالفضل مجنونی - دانشیار، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

فرسایش شیاری یکی ازمهم­ترین اشکال فرسایش آبی در دیم­زارهای مناطق نیمه­خشک می­باشد. اهمیت این موضوع در خاک­های مناطق نیمه­خشک شبیه بسیاری از نقاط ایران که دارای خاک­های با ساختمان ناپایدار هستند، بسیار بیش­تر است. هدف از تحقیق، بررسینقش ضربه قطره باران در توزیع اندازه و همگنی ذرات رسوب در فرسایش شیاریدر خاک­های با بافت مختلف است. به این منظور،توزیع اندازه ذرات رسوب در انتهای شیارهایی به طول 4 متر و با عرض 10/0 متر تحت باران شبیه­سازی شده با شدت ثابت 90 میلی­متر بر ساعت در چهار شیب (5، 10، 15 و20 درصد) در 12 کلاس بافتی خاک تعیین شد. آزمایش در دو شرایط پوششسطح خاک لخت (تحت ضربه قطره باران) و با حذف ضربه قطره باران (استفاده از توری پلاستیکی) انجام شد.آزمایش در چهار تکرار با مجموع 352 واحد آزمایشی انجام شد. مطالعه منحنی توزیع اندازه ذرات رسوب تفاوت آشکاری بین منحنی­ها توزیع اندازه ذرات در دو شرایط با وجود و با حذف ضربه قطرات باراننشان داد. منحنی­های توزیع اندازه ذرات رسوب پایین­تر از منحنی­های توزیع اندازه ذرات خاک اصلی قرار گرفتند که گویای افزایش شاخص میانگین قطر ذرات رسوب و نشانگر افزایش قابلیت انتقال ذرات درشت دانه مانند شن در انتهای آزمایش است. افزایش انحراف معیار هندسی در رسوب کاملا بستگی به بافت خاک و شیب داشت. برخلاف انتظار، همگنی ذرات رسوب چندان تحت تاثیر حذف ضربه قطرات باران قرار نگرفت. با افزایش شیب در همه کلاس­های بافت خاک، ناهمگنی ذرات رسوب به­احتمال قوی به­دلیل افزایش سرعت جریان و قدرت جریان افزایش یافت.بیش­ترین غیر همگنی ذرات رسوب بعداز بارندگی در خاک سیلتی مشاهده شد.

توزیع اندازه ذرات رسوب, شاخص میانگین قطر ذرات رسوب, انحراف معیار هندسی