نفیسه رنگ زن - استادیار گروه علوم و مهندسی خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
مهرنوش گل سلطانی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
محبوبه لجمیراورک نجاتی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

حضور فلزات در شکل های[Y1]  شیمیایی مختلف در خاک ها می تواند نقش آنها را در بروز آثار تغذیه ای و یا آلودگی تحت تاثیر قرار دهد. خاک های نواحی اطراف کارخانجات فولاد همواره در معرض تهدید و آلودگی بوده اند و عمده تحقیقات انجام شده بر غلظت کل این فلزات در خاک تمرکز یافته است. این تحقیق با هدف بررسی توزیع شکل های شیمیایی عناصر آهن و منگنز و همبستگی اشکال شیمیایی این عناصر با غلظت آنها در گیاه شاهی صورت گرفت. نمونه خاک از منطقه مسکونی نزدیک به کارخانه فولاد با سابقه کشت سبزیجات برداشت شد و توزیع شیمیایی عناصر مورد نظر در آن انجام و شاخص های آلودگی خاک محاسبه شد. با کشت گیاه شاهی در خاک آلوده سلامت گیاه مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده در مورد عنصر آهن و منگنز بخش محلول، تبادلی و کربناتی به ترتیب در مجموع 13/0% و 4/12% از کل غلظت در خاک را تشکیل می دهند که این مقدار برای بخش پیوند یافته با اکسیدهای آهن و منگنز، بخش پیوندشده با مواد آلی و سولفیدها، و بخش باقیمانده به ترتیب 1/44%، 9/0%و 8/54% برای آهن و 5/41%، 7/0% و 4/45% برای منگنز می باشد. بیشترین سهم توزیع به بخش های باقیمانده و سپس در پیوند با اکسیدهای آهن و منگنز اختصاص یافته است. عنصر آهن در مقایسه با منگنز دارای مقادیر کمتری در بخش قابل جذب بوده لذا کلیه شاخص های محاسبه شده در مورد عنصر آهن عدم آلودگی بالفعل را نشان می دهند. در مقابل در مورد عنصر منگنز سهم بیشتری در بخش قابل جذب قرار داشته که با توجه به همبستگی مثبت و معنی دار این بخش با غلظت عناصر در گیاه، باعث افزایش نسبت خطر در گیاه گردید. در مورد هردو عنصر، فاکتور تغلیظ زیستی کمتر از حد مجاز گزارش می شود؛ اما با توجه به غلظت بالای این عناصر در خاک، دقت در انتخاب گیاه (با توجه به مسکونی بودن منطقه و سبزیکاری) ضروری به نظر می رسد.  [Y1]به پیشنهاد سر دبیر محترم اصلاح گردید

آلودگی خاک, عصاره گیری متوالی, کد ارزیابی خطر, نسبت خطر, فاکتور تغلیظ زیستی