امیرحسن نیازپور - استادیار دانشگاه شهید بهشتی

کاهش میزان کیفر یا تغییر گونه آن در مرحله تعیین کیفر توسط قضات، از سازوکارهای متناسب سازی پاسخ های عدالت کیفری با ویژگی های بزهکاران و واقعیت های مربوط به بزهکاری و بزه دیدگی است که به واسطه پیوند جرم شناسی و حقوق کیفری وارد نظام کیفری شده است. سیاست گذار جنایی ایران در ماده 38 قانون مجازات اسلامی 1392 با توجه به آموزه های جرم شناسانه، معیارهایی را برای کاهش میزان کیفر یا تغییر گونه آن شناسایی کرده است.       شماری از این معیارها که در جرم شناسی نظری ریشه دارند، عمدتا با الهام از یافته های بزه دیده شناسانه پیش بینی شده اند؛ زیرا گاه بزهکاری، با تاثیرپذیری از رفتار ،گفتار و موقعیت بزه دیدگان واقع می شود. بدیهی است این بزه دیدگان سزاوار سرزنش هستند و بر این اساس، کاهش میزان کیفر بزهکاران یا تعدیل آن می تواند در واقع گرایانه تر کردن پاسخ های عدالت کیفری نقش آفرین باشد. همچنین برخی از جهات کاهش مجازات در جرم شناسی بالینی ریشه دارند. در پرتو این شاخه، متناسب بودن پاسخ های عدالت کیفری با شخصیت بزهکاران، کاملا ضروری است و نظام عدالت کیفری می تواند سازوکارهای ارفاقی از جمله تخفیف کیفر را درباره بزهکارانی که ظرفیت بازپروری دارند، به کار گیرد. در همین راستا، این مقاله سازوکارهای بزه دیده شناسانه و بازپرورانه کاهش کیفر را در ماده 38 قانون مجازات اسلامی 1392 بررسی می کند.  

حقوق کیفری, جرم شناسی نظری, جرم شناسی کاربردی, بزه دیده شناسی, کاهش میزان کیفر