هوشنگ خسروی - استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

سطح وسیعی از زمین­های کشاورزی ایران در مناطق خشک و نیمه خشک واقع شده و بنابراین گیاهان با تنش خشکی مواجه هستند. بنابراین افزایش تولید محصول در این شرایط و بر پایه کشاورزی پایدار دارای اهمیت زیادی است. ازتوباکتر یک باکتری تثبیت کننده نیتروژن مولکولی هوا است که می­تواند رشد گیاهان را توسط ساز و کارهای مختلف تحریک نماید. تلقیح گیاهان با جدایه­های برتر این باکتری­ که با مناطق خشک سازگار باشد ممکن است تحمل گیاه به تنش خشکی را افزایش دهد. در این مطالعه، اثر تلقیح جدایه­های بومی باکتری ازتوباکتر جداسازی شده از مناطق خشک و نیمه خشک ایران در شرایط تنش خشکی بر رشد ذرت علوفه­ای رقم سینگل کراس 704در شرایط گلخانه­ای بررسی شد. آزمایش به صورت طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار شامل تیمار تلقیح با 15 جدایه ازتوباکتر، تیمار شاهد (بدون تلقیح و بدون اعمال تنش) و تیمار کنترل (بدون تلقیح و با اعمال تنش خشکی) اجرا شد. برای اعمال تنش خشکی در مرحله رویشی، رطوبت خاک در محدوده 40 تا 50 درصد تخلیه مجاز و در زمان شروع گلدهی تا مرحله برداشت از محدوده 50 تا 60 درصد تخلیه مجاز به روش وزنی نگهداری شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش معنی­دار وزن خشک اندام هوایی، ارتفاع بوته و وزن خشک خوشه­ها نسبت به شاهد بدون تنش شد. تلقیح با جدایه Azc10باعث افزایش معنی­دار وزن خشک اندام هوایی نسبت به تیمار کنترل شد. این جدایه نسبت به تیمار بدون تلقیح در شرایط تنش خشکی موجب حدود 20 درصد افزایش عملکرد اندام هوایی شد.

تنش آبی, محرک رشد, مایه تلقیح