سید عباس میرجلیلی - مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

یکی از کاربردهای موثر گیاهان، استفاده از آنها در درمان است. اگر چه امروزه تعداد زیادی از داروها به صورت سنتتیک به بازار عرضه می شوند، لیکن منشا اولیه آنها از گیاهان بوده و درصدی از داروها نیز تاکنون سنتزشان امکانپذیر نشده است. لذا غربالگری گیاهان برای یافتن داروهای جدید یا جایگزین داروهای کنونی کماکان ادامه دارد. نکته مهم و قابل توجه در این غربالگری، شناخت گیاهان هدف در راه رسیدن به ماده موثره مورد نظر است. اینکه چه متابولیت هایی در چه گیاهانی قابل سنتز یا جستجو هستند، رویکرد اصلی این مقاله است. این تحقیق با مطالعه کتابخانه ای از طریق کاوش در سایت های گوگل اسکولار، پاب مد، ساینس دایرکت و مقالات و کتابهای مرتبط انجام شد. نتایج به دست آمده به معرفی شاخص ترین تیره ها و جنس ها یا گونه های گیاهی که در تولید فرآورده های طبیعی مورد استفاده در داروسازی، می پردازد. در بخش انتهایی با پرداختن به چگونگی پراکنش تعدادی از فرآورده طبیعی همچون آلکالوئیدها، تانن ها، رزین ها، صمغ ها و شیرابه در بین تاکسون های گیاهی، رابطه بین این فرآورده ها و تاکسون های گیاهی مورد بررسی قرار گرفته است. چنین نتیجه گیری شده است که ترکیبات متعددی صرفا در گیاهان خاصی دیده می شوند، اگرچه استثنائاتی نیز دارد. به عنوان مثال آلکالوئیدها را در تیره های خرزهره، آلاله، سیب زمینی و خشخاش می توان یافت و یا تانن ها را می توان در گیاهان تیره های افرا، پسته و کیوی پیدا کرد. 

آلکالوئید, تانن, رزین, شیرابه, صمغ