فهیمه گندمی - دانشجوی دکتری رشته مطالعات برنامه درسی، دانشگاه تربیت مدرس

در قرآن کریم، تقوا و تقوا پیشگی، به منزله اساس سیر وسلوک انسان در جهت سعادت و رستگاری توصیف گشته است. تقوا، مفهومی عمیق و غنی است که در بسیاری از آیه های قرآن مورد اشاره قرار گرفته است، لذا برای درک معنای حقیقی آن، قناعت به تعاریف ساده سزاوار نیست بلکه کشف بن مایه آن، از متن قرآن و از واژه های خداوندی ضروری است. هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای متن قرآن کریم بر اساس مفهوم تقوا و مشتقات آن است. نگارنده با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، به واکاوی آیه هایی از قرآن پرداخته است که در آن از کلمه تقوا و مشتقات آن استفاده شده است تا از رهگذر این واکاوی، پاسخی برای این سوال بیابد که خداوند در قرآن چگونه و با چه مضمونی تقوا و تقواپیشگی را معرفی فرموده است. یافته های حاکی از آنست که معرفی و توصیف تقوا در قرآن تحت دو گفتمان غالب صورت گرفته است، که عبارتند از گفتمان رشدنگرانه و گفتمان وسیله ای و معنای حقیقی تقوا در قرآن کریم، ناظر بر عمل یا کنش اختیاری مطلوبی است که بر اثر استیلای ملکه تقوا بر روح و جان آدمی، تعقل و خردورزی و تکامل ایمان، انسان سالک در راه حق مبادرت به انجام آن می نماید.

تقوا، کنش اختیاری مطلوب، گفتمان رشدنگرانه، گفتمان وسیله ای، تحلیل محتوای کیفی